De politieke leiders van Zuid-Amerika hebben dinsdag unaniem hun steun uitgesproken voor de Boliviaanse president Evo Morales na een zes uur durend noodoverleg in de Chileense stad Santiago over de crisis in Bolivia. Morales wil de rijkdom in het land opnieuw verdelen en de lang gediscrimineerde inheemse indiaanse bevolking meer van de rijkdom laten profiteren. Vier opstandige en overwegend blanke provincies willen juist meer autonomie en zeggenschap over de gasinkomsten. Bij de top waren de leiders van Chili, Argentinië, Colombia, Ecuador, Paraguay en Uruguay aanwezig. Zij besloten een commissie op te richten die onderzoek gaat doen naar het geweld in de Boliviaanse regio Pando, waar bij onlusten zeker 28 mensen om het levenkwamen. Morales, de eerste indiaanse president van Bolivia, spreekt van een politieke coup door de leiders van de vier opstandige provincies. De Zuid-Amerikaanse regeringsleiders veroordeelden de handelswijze van de gouverneurs van de provincies. Bron: PZC, 16-9-2008.
Jan Ilsink
De komst van de voormalige VS-ambassadeur in Joegoslavië als ambassadeur in Bolivia was al een sterke aanwijzing. Het door oligarchieën aangewakkerde separatisme in gasrijke Boliviaanse provincies, dat wordt ondersteund door met moderne wapens uitgeruste fascistische groepen, is de bevestiging dat het 'Joegoslaviëmodel' in Bolivia door de VS wordt toegepast.
Net als in Joegoslavië destijds proberen de VS een onwillige regering eerst door een afscheidingsbeweging vleugellam te maken en vervolgens te vernietigen. Dat het hier om volgens 'westerse normen' democratisch gekozen regeringen gaat doet kennelijk niet ter zake. In het geval van Joegoslavië leidde het er zelfs toe dat het leven van de democratisch gekozen president uiteindelijk eindigde in een cel van een Haagse gevangenis. Als het aan de VS en de EU ligt eindigt het politieke leven van elke onafhankelijke president op deze manier.
De EU bleef zich destijds bij monde van EU-commissaris Hans v.d. Broek aanvankelijk achter een verenigd Joegoslavië opstellen, maar ging uiteindelijk door de knieën. De UNASUR, de Unie van Zuid-Amerikaanse Naties, heeft bij monde van president Bachelet van Chili steun betuigd aan de rechtmatige regering van Bolivia. Hiermee houdt de vergelijking voorlopig op. De EU heeft zich nooit achter de rechtmatige Joegoslavische regering opgesteld. En de verklaring van Van der Broek was nog niet uitgesproken of de minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland Genscher ging over tot erkenning van de zelfstandige republiek Kroatië.
In Bolivia blijft de situatie onoverzichtelijk en spannend. In het referendum van 10 augustus heeft de regering Morales weliswaar 67 procent van de kiezers achter zich gekregen, maar de onwillige prefecten van de provincies met aardgas bleven zich verzetten tegen afdracht van de gasinkomsten aan de centrale regering. De regering meent harde bewijzen te hebben dat de VS deze separatistische ambities actief steunen en heeft daarom de Amerikaanse ambassadeur uitgewezen. Ook de Amerikaanse hulporganisatie USAID heeft om dezelfde redenen haar activiteiten moeten staken en het land verlaten.
De regering heeft het initiatief genomen met de opstandige provincies te onderhandelen om tot een oplossing te komen. Vicepresident Garcia Linera en de prefect van de provincie Tarija Cossio hebben hiertoe een akkoord opgesteld. Op het laatste moment is dit document echter niet door Cossio ondertekend en daarmee ook niet voorgelegd aan de andere prefecten.
Nu de regering met de referendumuitslag over een zelfs groter electoraal mandaat beschikt dan bij de verkiezingen, moest het verzet tegen afdracht over een andere boeg worden gegooid. In de provincie Santa Cruz werd op uitnodiging van de voorzitter van een 'burgercomité' Marincovic, net terug van een bezoek aan de VS, gewapende fascistische jongeren gemobiliseerd om publieke gebouwen te vernielen en inwoners met een indiaans uiterlijk te molesteren. Op 9 september ging de volgende fase van het Joegoslaviëmodel in. Er werd een bloedbad aangericht. In de provincie Pando kwamen bij gewelddadigheden 35 mensen om. Ook de regering is zich bewust van de uitvoering van het Joegoslaviëmodel in Bolivia. Zij heeft onmiddellijk op het bloedbad gereageerd door de staat van beleg in deze provincie af te kondigen en de prefect in staat van beschuldiging te stellen. Deze is enkeledagen later op de vlucht gearresteerd.
Tot nu toe heeft het leger zich vooral afzijdig gehouden. Maar deze houding van 'armen over elkaar' kan als een bedekte steunbetuiging worden gezien van de legertop aan de separatisten. Bolivia kent een rijke historie van militaire staatsgrepen. Ook de huidige legertop is nauw verwant met de oude machtige families in Bolivia die in het parlement en regering hebben moeten plaatsmaken voor de beweging van Evo Morales. Ook de oligarchieën in de 'opstandige provincies' hebben nauwe banden met de legertop. Maar door het optreden van de regering Morales, die de positie van de gewone bevolking reeds heeft verbeterd en dat proces verder wil ontwikkelen, is de legertop minder zeker van zijn manschappen. Bovendien spelen ook geopolitieke overwegingen mee. President Lula da Silva van Brazilië, de grote buur van Bolivia, heeft via de pers duidelijk gemaakt dat Brazilië geen militaire staatsgreep in Bolivia zal dulden. Dit standpunt is, in weliswaar mildere termen, overgenomen door de UNASUR.
Niettemin maakt men zich in Zuid-Amerika ongerust over mogelijk direct ingrijpen van de VS op het continent. De marionetten van de Amerikaanse politiek zijn langzamerhand, op Colombia na, verdwenen. Onder leiding van president Chávez van Venezuela wordt een andere, autonome koers voor het continent ontwikkeld. Dit zint machtsgroepen in de VS helemaal niet, die immers elders in de wereld hun positie ook zien afkalven.
Er wordt daarom ook verontrust gereageerd op het opnieuw opbouwen van de 4e Amerikaanse Vloot, die begin jaren '50 uit de vaart was genomen. Deze 4e Vloot heeft tot taak het controleren van het Caraïbisch gebied, de kusten van de Zuidelijke Atlantische en Stille Oceaan. Het besluit tot heropbouw van de 4e Vloot kwam vlak na de ontdekking van mega-olievelden voor de kust van Brazilië. In dit nieuwe militaire machtsspel past ongetwijfeld ook de recente uitnodiging van Chávez aan de Russische Luchtmacht om mee te doen met militaire oefeningen in Venezuela. Alle persbureaus hebben melding gemaakt van de aankomst van voormalige Sovjetbommenwerpers in Venezuela.
De komende presidentverkiezingen in de VS in het vooruitzicht, een meer om zich heen grijpende financiële crisis in de VS en verschuivende machtsverhoudingen in de wereld, bieden de arme Boliviaanse bevolking geen hoop. Integendeel, de VS worden juist gevaarlijker. Op internet circuleert er dan ook een 'enquêtevraag' die je met ja of nee kunt invullen: Is Bolivia de zwakke schakel waar de VS naar zoeken om de revolutionaire golf in Latijns-Amerika te stoppen?