Ron Verhoef
Sinds mensenheugenis was Schotland het domein van Labour, zelfs in het Thatcher-tijdperk. Dat Labour die positie ooit zou verliezen was ondenkbaar, zelfs voor Blair destijds. Dat het in 1999 tot een Schots parlement kwam was dan ook vooral te danken aan het feit dat Labour meende zeker te weten voor altijd, in ieder geval in Schotland, te regeren. Logisch dus dat het Schotse parlement van Blair meer bevoegdheden kreeg dan het parlement van Wales of Noord-Ierland. In mei 2007 gebeurde echter toch het onmogelijke, Labour verloor de verkiezingen van de Scottish National Party (SNP) en sindsdien heeft Labour in Westminster te maken met een lastige noorderbuur.
Is deze ontwikkeling voor communisten en andere linkse mensen wel interessant? Het antwoord op die vraag is ja. Niet omdat de SNP streeft naar een onafhankelijk Schotland, maar wel omdat de SNP een links-nationalistische partij is en in het Europees Parlement daarom ervoor gekozen heeft in dezelfde fractie te gaan zitten als GroenLinks. Veel linkse mensen, waaronder de schrijver van dit stuk, waren sceptisch over het nieuwe Schotse kabinet. Hoe vaak hebben we niet partijen aan de macht zien komen die prompt hun verkiezingsbelofte braken? Wie herinnert zich niet de Groenen in Duitsland die opeens liberaler werden dan de Liberalen zelf.
Na bijna twee jaar blijkt de scepsis misplaatst. De SNP heeft natuurlijk het voordeel dat ze geen coalitie hoeft te vormen en dus niet afhankelijk is van een compromis met andere partijen, ook al gaat het hier wel om een minderheidsregering. Dat de SNP standhield de afgelopen jaren is wonderbaarlijk, vooral daar het haar gelukt is Labour in dÃe hoek te drukken waar Labour absoluut niet wil zitten. De SNP blijkt namelijk een links beleid te voeren, zoals we dat decennialang niet meer gezien hebben en dat blijkt ook nog populair te zijn, zodat het voor Labour lastig wordt tegen te stemmen.
Aangezien het tevens het beleid is waar de Labourkiezer al jaren om vroeg.
Kort na de vorming van het kabinet in juni 2007 was al een voorbode ervan te zien. Toen pleegde een aantal moslimterroristen een aanslag op Glasgow Airport. Zoals te verwachten was kon dit gelijk rekenen op afkeurende woorden van de kersverse Schotse premier, Alex Salmond. De stap die hij een dag later zette was echter opzienbarend. In plaats van waarschuwende woorden naar de moslimgemeenschap zoals we elders zagen, nodigde Salmond alle leiders van de Schotse moslimgemeenschap uit voor een gesprek van verzoening. Met het gesprek wilde hij duidelijk maken dat de islam niet de oorzaak was van de aanslag, maar dat de radicalen dat waren. Salmond bevestigde de waardevolle rol die de moslimgemeenschap in Schotland speelt. Een opmerkelijke stap, die de sfeer van het nieuwe kabinet gelijk bepaalde.
Wat volgde was een reeks van linkse maatregelen, die natuurlijk niet zover gaan als we wel zouden willen en zeker nog niet duiden op socialisme. De SNP is immers geen socialistische partij en zal dat ook nooit worden. Toch zullen veel linkse mensen instemmend knikken bij de reeks maatregelen die de SNP-regering nam, zoals: Het afschaffen van het schoolgeld voor alle leeftijden (dus ook voor studenten aan HBO of universiteit), het terugdraaien van de privatisering van de ziekenhuizen, een einde maken aan de rol van projectontwikkelaars bij planologische vernieuwing, het weer in handen nemen van het totale Schotse wegennet. Aparte vermelding verdient dat een halt werd toegeroepen aan de privatisering van de sociale huisvesting en pogingen om de reeds gedane privatisering weer terug te draaien.Verder besloot de regering te stoppen met samenwerkingsprojecten tussen bedrijven en de overheid, waarbij het bedrijfsleven de bouw van scholen of ziekenhuizen bekostigde en de overheid die bedrijven dan het recht gaf de ziekenhuizen en scholen te beheren zolang ze hun kosten er nog niet uit hadden.
Dat wil overigens niet zeggen dat de SNP een voorstander is van het socialiseren van de economie. Integendeel, de SNP ziet een belangrijke rol weggelegd voor de markt, maar niet op punten waar het algemeen belang in het geding is. Zoals gezegd zeker geen socialistische partij. Alle doemdenkers in Westminster voorspelden een snelle dood voor de Schotse economie. Zelfs dit beperkte linkse beleid zou immers nooit kunnen werken, vond ook Gordon Brown (zelf trouwens ook een Schot). Niets bleek echter minder waar.
De Schotse economie begon aan te trekken en mensen zagen gelijk verbetering in hun situatie. Wegen, wijken, scholen en ziekenhuizen die jarenlang aan het vervallen waren worden nu opgeknapt en dat zorgt dan weer voor extra werkgelegenheid en een tevreden bevolking. Zelfs tijdens de huidige recessie weet Schotland beter stand te houden dan de rest van Groot-Brittannië.
Wellicht moet Bos daar ook eens een kijkje nemen. De SNP slaagt erin waar andere regeringspartijen niet in slagen, tijdens de regeerperiode in de opiniepeilingen enorm veel zetels winnen. Zelfs tijdens tussentijdse verkiezingen in Glasgow East in juli 2008 wist de SNP de veiligste Labourzetel van Labour af te pakken. Het tijdperk Labour lijkt in Schotland voorlopig ten einde.
Voor de SNP is er wel een keerzijde. Was een meerderheid van de Schotse bevolking voor 2007 nog voor de Schotse onafhankelijkheid, nu is nog maar een zeer klein deel van de Schotten dat. Het beleid van de SNP is zo succesvol dat de meeste Schotten inmiddels het gevoel hebben dat het met alleen een Schots parlement ook wel gaat. Niettemin wil de SNP in 2010 een referendum over de Schotse onafhankelijkheid, maar de ironie zal zijn dat ze zo succesvol is dat haar belangrijkste kroonjuweel niet meer kan worden binnengehaald.
Het gevoerde beleid van de SNP gaat natuurlijk lang niet ver genoeg, maar toch is het bemoedigend om te zien dat zelfs deze beperkte linkse maatregelen een positieve uitwerking hebben. Laat staan als er echt links beleid zou worden gevoerd. Hoe dan ook het ongelijk van het neoliberalisme is in Schotland dubbel en dwars bewezen door de crisis en door het bestaan van een succesvol links alternatief.