Mondiale systeemcrisis in zomer 2009: de cumulatieve gevolgen van drie 'monstergolven'

Het onderzoeksteam van de kritische en onafhankelijke website Europe 2020 geeft elke maand in zijn bulletin GEAB een vooruitblik op de verwachte ontwikkelingen wereldwijd. Gedurende de afgelopen jaren zijn deze 'voorspellingen' grotendeels juist gebleken.

Deze keer verwacht het team dat de mondiale systeemcrisis zich in de komende zomermaanden verder zal verdiepen, zeker nu de fundamentele oorzaken ervan niet worden aangepakt en er meerdere bedreigingen tegelijkertijd een rol gaan spelen. Hieronder drukken we het betreffende persbericht af.

Het team schenkt vooral aandacht aan financiële en economische aspecten en veel minder aan de sociale en politieke gevolgen. Die zijn er natuurlijk wel, zo zullen de kosten van de tot nu toe door de overheden genomen maatregelen immers vooral terechtkomen op de schouders van de werkende en uitkeringsgerechtigde bevolking die niet verantwoordelijk is voor de crisis. Die zal, in een mate die tientallen jaren ongekend was, te maken krijgen met werkloosheid, bezuinigingen in de sociale voorzieningen en belastingverhogingen. Het persoonlijke leed dat daardoor ontstaat zal de klassentegenstellingen nationaal en internationaal verscherpen en de loop van de gebeurtenissen gaan meebepalen. Progressieve, linkse mensen en organisaties zullen de bevolking ervan moeten overtuigen dat een wending naar (extreem)-rechts niet in haar belang is.

Vooruitblik op de zomer van 2009

Zoals LEAP/E2020 in oktober 2008 al voorzag, is aan de vooravond van de zomer van 2009 de vraag 'of de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in staat zullen zijn hun ongecontroleerde overheidstekorten te financieren', de centrale kwestie geworden in de internationale debatten, en wordt zo voor deze twee landen de weg geplaveid om daadwerkelijk vanaf het einde van deze zomer hun schulden niet meer te betalen.

In dit stadium van het ontwikkelingsproces van de mondiale systeemcrisis voorziet het team van LEAP/E2020, in tegenstelling tot de overheersende mening op dit moment in politiek en media, geen enkele economische opleving na de zomer van 2009 (en ook niet in de komende 12 maanden) [1]. Integendeel, omdat de oorzaken van de crisis niet aangepakt worden, verwachten we dat de zomer van 2009 gekenmerkt zal worden door het samenkomen van drie zeer vernietigende 'monstergolven' [2], als illustratie van de verergering van de crisis en met grote onrust in september/oktober 2009 tot gevolg. Zoals steeds sinds het begin van de crisis zullen ook nu niet alle gebieden op de wereld op hetzelfde moment of op dezelfde manier getroffen worden [3]. Volgens onze onderzoekers zullen ze echter allemaal tegen het einde van de zomer van 2009 te maken krijgen met een duidelijke verslechtering in hun situatie [4].

Deze ontwikkeling zal ongetwijfeld een onaangename verrassing zijn voor grote aantallen economische en financiële spelers die besloten hebben geloof te hechten aan de huidige overheersende mediacampagne van 'euforisering'.

In deze zomerspecial 2009 beschrijft ons team in detail deze drie convergerende 'monstergolven' en hun gevolgen, en doet het een aantal strategische aanbevelingen (valuta, goud, onroerend goed, obligaties, aandelen) om een ondergang in deze dodelijke zomer te voorkomen.

LEAP/E2020 gelooft dat in plaats van 'groene scheuten' (die internationale media, deskundigen en de politici die naar hen luisteren [5], de afgelopen twee maanden zijn blijven ontwaren) in elke statistische grafiek) [6] een groep van drie vernietigende golven van sociale en economische makelij aan de horizon zal verschijnen. Die golven zullen in de loop van de zomer van 2009 samenkomen, zo de verergering van de crisis illustreren en tegen het einde van de zomer grote veranderingen tot gevolg hebben ... meer concreet: het stoppen met de schuldaflossing door de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, twee landen in het centrum van het mondiale systeem in crisis. De volgende golven komen eraan:

1. Een golf van massale werkloosheid die tussen nu en begin 2010 op enig moment toeslaat in de landen van Amerika, Europa, Azië, het Midden-Oosten en Afrika.
   De zomer van 2009 zal in herinnering blijven als het omslagpunt met betrekking tot de invloed van de werkloosheid op het verloop van de mondiale systeemcrisis. Dat is namelijk het moment waarop de werkloosheid in plaats van een gevolg van de crisis, wereldwijd zal veranderen in een factor die de crisis verergert. Dit proces zal natuurlijk niet overal in hetzelfde tempo noch met dezelfde gevolgen plaatsvinden.
2. Een golf van opeenvolgende faillissementen van ondernemingen, banken, huiseigenaren, staten, landen, steden.
   Naast enkele spraakmakende faillissementen, zoals General Motors in de Verenigde Staten en Arcandor in Duitsland, zal het aantal faillissementen van grote, middelgrote en kleine ondernemingen en financiële instellingen snel en gestaag groeien. Naar verwachting zal de snelheid na de zomer van 2009 verder toenemen. Ondertussen zit er met name in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Spanje in de zomer van 2009 een tweede golf van executieverkopen van huizen aan te komen, en tevens een golf van wanbetalingen door staten, districten en steden. De 'groene scheuten' van de financiële media verbergen slechts de 'dode bladeren' van de reële economie.
3. De golf van de fatale crisis van de Amerikaanse staatsobligatie, de dollar en het pond, en de terugkeer van inflatie.
   De eerste BRIC-top (het is niet moeilijk om zich voor te stellen hoe moeilijk het was om die te organiseren) is het eerste teken van de ontwrichting van het huidige internationale systeem. De Verenigde Staten hebben er waarschijnlijk alles aan gedaan om te voorkomen dat die bijeenkomst zou plaatsvinden; hun werd bovendien de status van waarnemer geweigerd, hetgeen duidelijk aangeeft dat wat op de agenda stond niets met diplomatie te maken had. Het belangrijkste punt was niet een militaire of strategische kwestie, maar een monetair en financieel probleem: wat moet er gebeuren met de honderden miljarden Amerikaanse dollars (vooral in de vorm van Amerikaanse staatsobligaties) die door deze vier landen (Brazilië, Rusland, India en China) in de afgelopen jaren zijn vergaard?

In tegenstelling tot de 'monstergolfzusters' verschijnen deze drie golven niet snel achter elkaar, maar zijn ze simultaan, asynchroon en niet parallel en daardoor des te gevaarlijker. Ze treden immers tegelijkertijd op én slaan toe vanuit uiteenlopende invalshoeken, met verschillende snelheden en met wisselende sterkte. Dat vergroot de risico's van hun optreden voor het mondiale systeem. De enige zekerheid van dit moment is dat het internationale systeem nog nooit zo zwak en weerloos is geweest tegenover een dergelijke situatie. De hervormingen van het IMF en de mondiale bestuursinstellingen, die door de G20-top in Londen zijn aangekondigd, liggen stil [7]. De G8 verandert zo langzamerhand in een zieltogende club waarvan het nut steeds meer ter discussie staat [8]. Het leiderschap van de Verenigde Staten is een schaduw van wat het geweest is, vooral wanhopig op zoek naar kopers voor hun staatsobligaties [9]. Het mondiale monetaire systeem bevindt zich in een proces van desintegratie, terwijl met name de Russen en de Chinezen versneld bezig zijn hun positie te bepalen voor de periode ná de dollar. Bedrijven voorzien geen verbetering in het ondernemingsklimaat en versnellen hun tempo van ontslagen. Een groeiend aantal staten wankelt onder het gewicht van hun opgelopen schulden die ze aangegaan zijn om 'banken te redden', en zal tegen het einde van de zomer geconfronteerd worden met een golf van faillissementen [10]. En last but not least zullen de banken tegen het einde van de zomer van 2009 moeten toegeven dat ze nog steeds insolvabel zijn, nadat ze eerst het geld uit de naïeve spaarders geknepen hebben dankzij de opleving van de markt die in de afgelopen weken zorgvuldig geregisseerd is.

Met name in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk was de kolossale inspanning, die in 2008 en begin 2009 uitsluitend ten gunste van de grote banken met gemeenschapsgeld werd gedaan, zo impopulair dat het in het voorjaar van 2009 niet meer mogelijk was om te overwegen nog meer gemeenschapsgeld in de banken te stoppen, ondanks het feit dat die nog steeds insolvabel waren [11]. Het was toen nodig om een 'sprookje' te verzinnen om de gemiddelde spaarder ervan te overtuigen om zijn of haar eigen geld in het financiële systeem te stoppen. Middels het verhaal van de 'groene scheuten', overgewaardeerde aandelenindices (indexen) die niet gebaseerd waren op reële economische fundamenten, en beloftes van 'vervroegde terugbetaling van de staatssteun' werden de voorwaarden hiervoor gerealiseerd. Dus, terwijl grote investeerders uit olieproducerende en Aziatische landen [12] kapitaal uit deze banken terugtrokken, keerden grote aantallen kleine individuele investeerders hoopvol terug. Op het moment dat deze kleine investeerders eenmaal tot de ontdekking gekomen zullen zijn dat die terugbetaling van de staatssteun slechts een druppel is in de oceaan van overheidssteun aan deze banken (om hen te helpen af te komen van hun giftige activa) en dat zelfs in het beste geval na drie of vier maanden (zoals in deze GEAB nr. 36 wordt geanalyseerd) deze banken al weer op het punt van ineenstorten staan, zullen ze zich machteloos realiseren dat hun aandelen weer waardeloos geworden zijn.

Bedwelmd door financiële deskundigen zullen de politieke wereldleiders weer verrast zijn als ze zien dat alle problemen van het afgelopen jaar terugkomen, nu des te erger omdat ze toen niet aangepakt zijn, maar begraven onder stapels gemeenschapsgeld. Als dat geld eenmaal verspild is door insolvabele banken die gedwongen werden om rivalen te 'redden' die nog insolvabeler waren, of door slecht ontworpen economische stimuleringsplannen, zullen de problemen in een verergerde vorm opnieuw opduiken. Voor honderden miljoenen burgers in Amerika, Europa, Azië en Afrika zal de zomer van 2009 een dramatische overgang betekenen naar een blijvende verarming als gevolg van het verlies van hun banen, zonder hoop op het vinden van nieuwe in de komende twee, drie of vier jaar; of als gevolg van het verdwijnen van hun spaargelden die geïnvesteerd waren in aandelen of pensioenfondsen (op basis van kapitaaldekking), of in investeringenfondsen gekoppeld aan aandelenmarkten of afgesloten in Amerikaanse dollars of Engelse ponden; of als gevolg van een investering in aandelen van bedrijven die wanhopig blijven wachten op een verbetering die echter niet zal komen.

Bron: persbericht zomerspecial 2009 GEAB nr. 36 (17 juni 2009); www.leap2020.eu
Vertaling: Louis Wilms.

Noten:

• [1] Zelfs niet het 'herstel zonder banen' waarin veel deskundigen ons willen doen geloven. Voor de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, de Eurozone en Japan moeten we een 'herstel zonder herstel' verwachten. Dat wil zeggen een puur verzinsel met als doel om de insolvabele consumenten in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk ervan te overtuigen dat ze weer moeten gaan consumeren en om de landen die Amerikaanse en Engelse staatsobligaties kopen, zo lang mogelijk aan het lijntje te houden, totdat ze tot de slotsom komen dat er geen toekomst meer zit in de verkoop van hun producten aan de landen van de dollar en het pond.
• [2] 'Monstergolven' zijn zeer zware en onverwachte golven aan het oceaanoppervlak, waarvan men dacht dat ze zeldzaam waren, maar waarvan we nu weten dat ze in bijna elke storm boven een bepaalde kracht voorkomen. 'Monstergolven' kunnen hoogten bereiken van 30 meter en een enorme druk uitoefenen. Terwijl een normale 3 meter hoge golf bijvoorbeeld een druk uitoefent van 6 ton/m² en een 10 meter hoge stormgolf een druk van 12 ton/m², kan een 30 meter hoge monstergolf een druk uitoefenen tot wel 100 ton/m². Er is nog geen schip gebouwd dat een dergelijke druk kan weerstaan. Een bijzonder type monstergolf wordt de 'drie zusters' genoemd, een groep van drie monstergolven die des te gevaarlijker is omdat geen enkel schip, zelfs als het de tijd heeft gehad om adequaat te reageren op de eerste twee golven, zich in de juiste positie kan manoeuvreren om de derde te weerstaan. Volgens LEAP/E2020 gaat de wereld deze zomer iets dergelijks meemaken; en geen enkel land (schip) verkeert in een geschikte positie om ze tegemoet te treden, ook al zijn sommige landen meer in gevaar dan andere, zoals uitgelegd wordt in deze GEAB nr. 36.
• [3] LEAP/E2020 gaat ervan uit dat de verwachtingen met betrekking tot de sociale en economische trends in de verschillende regio's van de wereld - zoals gepubliceerd in GEAB nr. 28 (16-10-2008) - nog steeds van toepassing zijn.
• [4] Om preciezer te zijn, in geen enkele regio zullen de media en de aandelenmarkten de verslechtering nog kunnen verbergen.
• [5] Onze lezers hebben natuurlijk al opgemerkt dat het dezelfde mensen, media en instellingen zijn die drie jaar geleden meenden dat alles prima in orde was, twee jaar geleden dat er geen gevaar voor een ernstige crisis bestond, en een jaar geleden dat de crisis onder controle was. Hun meningen zijn derhalve zeer betrouwbaar!
• [6] Met betrekking tot de economische statistieken van de Verenigde Staten is het interessant om de consequenties te volgen van de herziening van de indexeringsformule door het Bureau voor Economische Analyse, die op 31-7-2009 moet plaatsvinden. Meestal resulteert een dergelijke herziening in een verdere bemoeilijking van historische vergelijkingen en in een gunstige verandering van belangrijke gegevens. Enkele eerdere herzieningen maakten het bijvoorbeeld mogelijk om het gemiddeld niveau van de geregistreerde inflatie door drie te delen. Bron: MWHodges, april 2008.
• [7] Behalve op regionaal niveau, waar elke politieke eenheid georganiseerd is op de manier die het wenst. De Europese Unie profiteert bijvoorbeeld van de politieke ondergang van het Verenigd Koninkrijk - in moeilijkheden door een financiële, economische en politieke crisis - en gaat de controle over de City (het financiële hart) van Londen overnemen (bron: Telegraph, 11-6-2009). Het ziet ernaar uit dat de zomer van 2009 het einde zal betekenen van 300 jaar suprematie van de City in het centrum van de Britse macht. Over dit onderwerp zijn lezenswaardig het artikel van George Monbiot in The Guardian van 8-6-2009 en het briljante essay van John Lanchester gepubliceerd in de London Review of Books van 28-5-2009, getiteld 'Het is voorbij'.
• [8] Wie maakt zich nog druk over de slotverklaringen van de G8, zoals bijvoorbeeld die na de 13e financiële G8-vergadering in juni (bron: Forbes, 13-6-2009), in een tijd waarin elke speler in feite volgens zijn eigen regels speelt: de Amerikanen aan de ene kant, de Canadezen en de Europeanen aan de andere, de Britten en de Japanners in het midden, terwijl de Russen een geheel ander spel spelen?
• [9] De Amerikaanse minister van Financiën, Timothy Geithner, had onlangs een zeer pijnlijke ervaring toen hij een rede hield voor studenten van de universiteit van Peking: zijn gehoor barstte gewoon in lachen uit toen hij verzekerde dat de Chinese regering de juiste keuze gemaakt had toen het zijn bezittingen investeerde in Amerikaanse staatsobligaties en dollars (bron: Examiner/Reuters, 2-6-2009)! Er is niets erger dan ironie of spot uit te lokken als je een gevestigde macht bent, want die macht is niets zonder respect (zowel bij vrienden als bij vijanden), vooral als degene die bespot, verondersteld wordt de 'gevangene' te zijn van degene die bespot wordt. Volgens LEAP/E2020 is dit gelach evenveel waard als duizend verklaringen dat China zich helemaal niet 'gevangen' voelt door de Amerikaanse dollar en dat de Chinese autoriteiten precies weten welke wegen de dollars en staatsobligaties zullen gaan. Een dergelijke situatie was 12 maanden geleden enmisschien zelfs 6 maanden geleden ondenkbaar, of omdat de Chinezen toen nog naïef waren, of omdat ze dachten dat het in hun voordeel was om iedereen te laten geloven dat ze naïef waren. Duidelijk is dat aan de vooravond van de zomer van 2009 deze situatie verdwenen is: er bestaat geen behoefte meer om te doen alsof, zoals benadrukt wordt door het overzicht dat 23 bekende Chinese economen op de eerste dag van het bezoek van Timothy Geithner aan Peking publiceerden en dat onthult dat de meeste van hen de Amerikaanse activa 'riskant' vinden (bron: Xinhuanet, 31-5-2009). Het lachsalvo van deze studenten zal nog vele maanden naklinken...
• [10] Niet alleen in de Verenigde Staten zullen de aandeelhouders systematisch door de staat benadeeld worden onder het voorwendsel van een hoger algemeen belang, zoals in het geval van de verliezen van pensioenfondsen en obligatiehouders in verband met de faillissementen van Chrysler en GM, of toen de Amerikaanse regering en de Federal Reserve de Bank of America onder druk zetten om de rampzalige toestand van Merril Lynch voor zijn aandeelhouders verborgen te houden op het moment dat die overgenomen werd. Bronnen: OpenSalon, 10-6-2009; Wall-Street Journal, 23-4-2009. In het Verenigd Koninkrijk, Europa en Azië zullen dezelfde oorzaken dezelfde gevolgen hebben: het 'staatsbelang' is altijd het eenvoudigste excuus geweest om grootschalige plundering te rechtvaardigen ... en ernstige crises zijn de ideale momenten om het 'staatsbelang' van stal te halen.
• [11] Duitsland heeft een vergelijkbaar probleem vanwege de nationale verkiezingen in september aanstaande. Na die verkiezingen zullen de bancaire problemen van het land in de krantenkoppen verschijnen, want enkele honderden miljarden riskante activa op de balansen van een aantal vooral regionale banken moeten aangepakt worden. Het is qua omvang niet vergelijkbaar met de problemen van de Amerikaanse en Britse banken, maar Berlijn zal waarschijnlijk toch te maken krijgen met een aantal mogelijke bankfaillissementen. Bron: AFP/Google, 25-4-2009. In de Verenigde Staten hebben de banken die door de federale overheid zijn opgekocht, eenvoudigweg de omvang van de uitstaande leningen verlaagd, terwijl van hen juist het tegenovergestelde werd verwacht. Bron: CNN Money, 15-6-2009.
• [12] Bronnen: Financial Times, 1-6-2009; Yahoo Finance, 4-6-2009; StreetInsider+Holdings/4656921.html, 15-5-2009; Financial Times, 1-6-2009.