Schoolbussen en het crisisidealisme

Rinze Visser

Het kapitalisme kan niet stuk. Als systeem onvervangbaar. Daarom is het goed zoals het is. Het kan er nog zo slecht aan toegaan, het blijft goed. Dat is de voortdurende en overal in verpakte boodschap. Zo hoorde ik laatst tijdens een gesprek op de televisie iemand zich afvragen hoe wij van die bonussen-graaimentaliteit verlost kunnen worden. Waarop iemand antwoordde dat dat in Noord-Korea wel verboden zal zijn maar dat dit, zoals iedereen weet, weer voor andere problemen zorgt...

Woorden, verhalen, standpunten. Ze worden gewoon aangepast aan de heersende politieke mode of wat men in de mode wil hebben. Wat men wil hoe er gedacht moét worden.

Zo was tot voor kort het leidende standpunt dat voor de leefbaarheid van kleine dorpen het bestaan van een school van levensbelang is. De school als laatste bastion tegen leegloop en verpaupering. De school zelfs als centrale plaats waar meerdere steunfuncties moeten samenkomen. Een brede school derhalve. Maar de laatste maanden horen we nieuwe geluiden. Heel andere geluiden. Andere woorden. Een heel andere politieke taal. Een klein dorp kan best een bloeiende gemeenschap zijn zonder school. Waarom scholen niet concentreren in grotere dorpen in de omgeving. Het woord 'schoolbussen' valt. Bekend van films uit de Verenigde Staten van Amerika die daar op het platteland spelen. Ook een ander woord, dat we zeker nog veel zullen horen, valt: krimp!

Dorpen zonder school. Een ondoordachte schreeuw van een onbezonnen iemand? Nee! In al meerdere kranten kwam dat standpunt tussen de kolommen tevoorschijn. Opeens op de voorpagina van een provinciale krant de directeur van een verzelfstandigde intergemeentelijke openbare schoolinstelling. Waaronder ook de Openbare basisscholen in onze gemeente. Het komt dichtbij. School in klein dorp voor leefbaarheid niet nodig, zegt hij.

Een bericht uit een andere gemeente: bijeenkomsten over leefbaarheid platteland, met ook de vraagstelling wel of geen scholen in kleine dorpen behouden. Een bericht over een provinciale leefbaarheidsconferentie. Een van de vraagstellingen is ook hier: moeten kleine dorpsscholen wel blijven? Ook hier het woord 'krimp'. Zie hier: zo bouwt men een standpunt op; zo ontwikkelt men de politieke meningsvorming.

Een CDA-televisiespot. Balkenende prominent in beeld. En zegt bij herhaling dat saamhorigheid het allerbelangrijkste is. Terwijl alle op saamhorigheid gebaseerde wetten en regelingen door hem en de anderen afgeschaft dreigen te worden. Brutaal? Misleidend? Gewoon aangepast aan de nieuwe gewenste situatie! Want waar de staat saamhorigheid uitbant daar zijn de mensen zelf aan zet. Geïndividualiseerde, geprivatiseerde saamhorigheid...

Een verpauperde stad in de Verenigde Staten van Amerika. Bijna alle industrie verdwenen. Werkloosheid alom. Dieptrieste treurigheid. Door de crisis nog erger geworden. Er treedt een nieuwe burgemeester aan. Massale werkloosheid? Dat is toch positief?! Hebben we dan niet heel veel werknemers beschikbaar voor bedrijven die zich hier willen vestigen? Ook dat er zo'n tweeënhalf duizend huishoudens uit hun woning zullen worden gezet is positief. Want dat schept een goede markt voor koopjesjagers... Kapitalisme, het kan niet stuk. Positief denken. Crisisidealisme.

Terug naar de kleine dorpsscholen. Wat is een bloeiend dorp zonder school? Dat is een dorp waar nauwelijks nog schoolkinderen wonen en waar een school dus geen bestaansrecht heeft. Een dorp waar nog slechts bemiddelde en rijke 'pensionado's' wonen. Genietend van een rustig leven en een weids uitzicht. Het toekomstige platteland. Al bijna helemaal ontdaan van zuivelfabrieken, van boerenactiviteiten, op wat verdwaalde bio-industrieën na, waar geen kinderen meer spelen. Waar de 'pensionado's' zelfs al niet meer door kerkklokgelui gestoord kunnen worden. God mag dan verdwenen zijn uit Jorwerd, de geest van Balkenende en consorten is dan wel volop aanwezig...

Deze politiek gewenste en door ongebreidelde marktwerking ook onvermijdelijke toekomstvisie moet dus een serieus discussiepunt worden. De geesten moeten rijp gemaakt worden voor wat men als onvermijdelijk ziet. Toekomstige verzetshaarden vakkundig opruimen. Want er moet vooral gedacht worden dat om het kleine dorp leefbaar te houden, het nog verder uitgekleed moet worden. De oplossing: schoolbussen.