Om de pensioendieven tegen te houden is een krachtige vakbeweging nodig met een sterke leiding.
Wil van der Klift
De op een na grootste bond van Nederland, de ABVAKABO FNV, heeft een nieuw bestuur. Het congres dat plaatsvond op 19 en 20 mei jl. koos voor het ombuigen van het beleid dat twee jaar geleden onder leiding van het aftredend hoofdbestuur werd ingezet. Het feit dat er deze keer echt kon worden gekozen was al een geweldige stap voorwaarts. Voorheen werden leden van het hoofdbestuur min of meer gedropt. Het congres koos een nieuw dagelijks bestuur en ook een nieuw bondsbestuur. Voor iedereen was het duidelijk dat er belangrijke keuzes gemaakt zouden gaan worden. De spanning was vanaf het eerste moment om te snijden.
Het congres vond plaats in de aanloop naar de landelijke verkiezingen. De meeste partijen achten aanslagen op de pensioenen en de ambtenaren onvermijdelijk, gevangen als zij zitten in neoliberale denkpatronen en oplossingsrichtingen. Dag in dag uit wordt de bevolking verteld dat er - net als elders in Europa - niet te ontkomen valt aan ingrijpende bezuinigingen op lonen, pensioenen en uitkeringen en dat het ambtenarenapparaat te groot en te log zou zijn. De plannen van de EU, neergelegd in de agenda EU2020, vormen de leidraad voor het overgrote deel van de politieke partijen. De vraag is daarom: zal de bond zich verzetten tegen de verdergaande neoliberale afbraak van de verzorgingsstaat of dooronderhandelen tot er niets meer van over is? Doorpolderen of verzet organiseren daar zal het de komende periode om gaan.
Hoe zou de politieke discussie, georchestreerd door pers, radio en tv en gericht op matigen en bezuinigen, die op dit moment in de maatschappij plaatsvindt, uitpakken op het congres? Zou er een meerderheid zijn voor de bekende kandidaten? Zou er worden gekozen voor continuïteit? Of zou het inzicht aanwezig zijn dat de komende periode juist een strijdbare bond nodig is en dat er een andere koers moet worden gevaren? Zal er worden geknokt tegen de verdergaande afkalving van de sociale zekerheid of zal er worden doorgepolderd? Zullen de leden weer de dienst gaan uitmaken of wordt er nog meer macht uit handen gegeven aan technocraten en managers?
Het aftredende bestuur heeft er - vooraf en tijdens het congres - alles aan gedaan om de nieuwe progressieve kandidaten te weren. Tot in de verste uithoeken van het land was getracht voor hen drempels op te werpen. De geladen sfeer was tijdens het congres goed merkbaar. Naar welke kant het dubbeltje zou vallen stond niet vast. Tijdens een congres spelen veel verschillende factoren mee. Met welke opdrachten kwamen de delegaties van de verschillende afdelingen en groepen naar het congres? Hadden gedelegeerden kunnen kennismaken met de progressieve kandidaten en zo ja, welke indruk hadden die achtergelaten? Hadden roddel en achterklap hun werk gedaan? Welke indruk maakten de verschillende kandidaten op het congres? Een zittend bestuur heeft altijd een streepje voor. Hoe zou dat uitpakken?
Kortom het was een congres waar de vonken van afschoten: een historisch congres! Een spannend congres, vooral tijdens de verkiezingen. De moeite waard om mee te maken vonden de afgevaardigden.
De uitslag van de verkiezingen kwam voor veel mensen toch als een verrassing. Na een gloedvol betoog over de zegeningen van de ABVAKABO FNV kreeg zittend voorzitter Edith Snoey veel bijval. Het was daarom niet vreemd dat het congres haar opnieuw heeft gekozen met 378.330 stemmen. De nipte voorsprong op Jan Willem Dieten, haar tegenkandidaat (315.752 stemmen) en één van de initiatiefnemers van de progressieve groep, toont echter dat Edith Snoey zich moet losmaken van de technocratische lijn die zij de afgelopen periode heeft verdedigd.
Xander den Uyl, kandidaat voor het vicevoorzitterschap, bleek niet in staat om het wanordelijke financieel beleid, nauw samenhangend met de kwaliteit van de bestuurlijke controle op de werkorganisatie, voldoende te verklaren. Vooral het gevoerde personeelsbeleid lag zwaar onder vuur. Het jaarverslag werd weliswaar goedgekeurd maar er werd geen décharge verleend aan het bestuur over het gevoerde beleid. Daarmee werd feitelijk een motie van wantrouwen uitgesproken tegen hem en het zittende bestuur. Hij delfde daarmee het onderspit (329.366 stemmen) van Corrie van Brenk (348.335 stemmen).
Rolf Marselis (kandidaat penningmeester), op voordracht van het aftredend bestuur, werd door het congres op zijn plaats gewezen (252.945 stemmen). Deze kandidaat achtte het mogelijk, met steun van het aftredende bestuur, om zich zonder enige kennis van zaken en ervaring kandidaat te stellen. Zo'n opvatting hoort thuis in het technocratische denken dat de afgelopen periode postvatte in de bond. Het congres strafte deze handelwijze duidelijk af door Meindert van den Berg te kiezen (441.153 stemmen).
Ruud Kuin, hoofdonderhandelaar van het personeel van de lagere overheden en kandidaat gesteld door het oude hoofdbestuur werd als bondssecretaris gekozen (653.038 stemmen). Edith Snoey (voorzitter) en Ruud Kuin (secretaris) vormen, samen met Meindert van den Berg (penningmeester) en Corrie van Brenk (vicevoorzitter), de komende vier jaar het dagelijks bestuur.
Jan Willem Dieten, Meindert van den Berg en Corrie van Brenk voerden samen campagne voor de terugkeer naar een echte vakbond en wezen het concept van de bond als 'zaakwaarnemer' af en willen van de ABVAKABO FNV weer "meer vakbond maken". Zij stelden zich kandidaat omdat de koers van de bond bij hen vragen opriep en zij de bestaande procedure voor de verkiezing van dagelijks bestuurders wilden doorbreken.
Zij brachten belangrijke vragen voor het voetlicht. Blijven we een vakbond waar de leden het voor het zeggen hebben? Zijn de werkorganisatie en de vereniging hecht met elkaar verbonden? Versterken we onze marktpositie of juist onze maatschappelijke positie? Maken managers de dienst uit of de leden met de bestuurders? Houden we de collectieve en individuele belangenbehartiging bij elkaar? Kan een vakbond zonder strijdbaarheid en solidariteit? Zijn we een vereniging met leden of een dienstverlenend bedrijf met klanten?
Zij willen de koers van het schip bijsturen. Maatschappelijke analyse moet het beleid bepalen, marktanalyse is ondersteunend. Er is meer solidariteit en strijdbaarheid nodig en minder kleurloosheid. De samenhang tussen beleid, collectieve en individuele belangenbehartiging en verenigingsontwikkeling moet worden verbeterd en de verkokering dus verminderd.
De ABVAKABO FNV heeft een sterk dagelijks bestuur (db) nodig dat constructief samenwerkt met actieve leden en bestuurders, de bond sterker en groter maakt en actief optreedt tegen sociale afbraak en bezuinigingen.
Kortom, een trendsettende vakbond van, voor en door leden! Deze discussie speelt overigens ook in andere bonden. Het gaat om een principiële koerswending binnen de Nederlandse vakbeweging. Na jaren van polderen en verengen van de rol van de vakbeweging en haar leden groeit het inzicht dat de bonden zich strijdbaarder moeten opstellen en hun beleid moeten afstemmen op wat er leeft aan de basis van de samenleving en op de werkvloer. De opkomst van de organizers en hun successen met de belangenbehartiging is daar niet vreemd aan. Ledengroei blijkt heel goed mogelijk, ook onder jongeren, mits er een inspirerende strijdbare koers wordt gevaren.
In de voorbereiding naar het congres hadden zich elf kandidaten, onder de naam 'Kloofdichters' gemeld voor het onbezoldigde deel van het bondsbestuur. Daardoor werd het mogelijk om te kiezen voor een nieuwe aanpak van het bondsbestuur. Hun inzet was helder: "ABVAKABO FNV wordt weer een vakbond van, voor en door de leden." De vereniging ABVAKABO FNV is leidend wat hen betreft. De bond is geen onderneming en het doorgeschoten markt- en managementdenken moet een halt worden toeroepen. Leden zijn geen klanten van de bond, maar bepalen het beleid. In de kern is een vakbond een zelforganisatie van leden. Een goede ondersteuning van de werkorganisatie, gericht op activeren en mobiliseren van leden is daarbij van groot belang. Niet alleen de kloof tussen bestuur en kader, maar ook die tussen kader en leden moet snel gedicht worden, zodat samen het hoofd kan worden geboden aan wat met Prinsjesdag in het vooruitzicht is gesteld: een enorme aanslag (35 miljard) op de publieke dienstverlening. Een sterke en strijdbare bond moet klaarstaan om de aangekondigde aanvallen te kunnen pareren.
Natuurlijk gaat het bij deze confrontatie om de belangen van alle (ex)werknemers in de publieke sector. Of ze nu in de zorg werken of bij het rijk, bij de kinderopvang of de TNT en welke functie ze ook bekleden. Daarbij staat voor de Kloofdichters individuele economische zelfstandigheid voorop en willen ze in de praktijk steeds achter diegenen staan die dat het hardst nodig hebben.
Dat willen ze zo efficiënt mogelijk doen en dus moeten de door het management aangebrachte schotten tussen Individuele Belangen Behartiging (IBB) en Collectieve Belangen Behartiging (CBB) weer verdwijnen. Vakbondsbestuurders moeten weer hun professionele rol kunnen spelen in de wisselwerking tussen individuele problemen en collectieve oplossingen.
Verder staan zij pal achter de 46 afdelingen met hun statutaire basis en willen ze dat deze, als spil in het lokale vakbondswerk, goed gefaciliteerd worden. De aanval op de sociale zekerheid is iets dat door alle sectoren heen speelt. De afdeling is daarin belangrijk als cement tussen die sectoren en als contactpunt voor andere bonden.
Tot slot wijzen ze marktwerking in de publieke sector af en zetten kwaliteit voorop. De ABVAKABO FNV moet een nadrukkelijke rol opeisen in het publieke debat over marktordening en daarbij sectoren benoemen waar marktwerking teruggedraaid moet worden. De Kloofdichters staan voor het recht om hun werk goed te doen. Met de waardering die daarbij hoort.
Op die hoofdlijnen zullen de uit hun midden gekozen bestuursleden eensgezind aan het werk gaan. Het nieuwe bestuur zal als gevolg van de economische crisis de wind van voren krijgen. Transparante communicatie en consequente terugkoppeling zijn dan essentieel. Het bestuur zal ook eensgezind en daadkrachtig moeten optreden met een duidelijke visie.
Van de 11 Kloofdichters werden er zeven gekozen: Lot van Baaren, afdelingRotterdam Rijnmond, Lieuwe de Vries, sector Welzijn, Ger Geldhof, afdeling Amsterdam, Jo Vaessen, afdeling Oostelijk Zuid-Limburg, Dresia Ben Jeddi, sector rijk, Patricia Wijnker, sector Zorg en Gerben Maurix, sector SW.
Ondanks de scherpte van het debat en de ernst van de tegenstellingen sloot het congres af met een daverend applaus voor het nieuwe bestuur. Alleen een eensgezinde bond zal in staat zijn het tij te keren.
Een eerste test is het recent gesloten pensioenakkoord tussen Jongerius en Wientjes. Slechte compromissen die op centraal niveau bereikt worden zijn lastig uit te leggen aan de achterban. Een meegaand bondsbestuur maakt het de FNV-top niet moeilijk. Maar de ABVAKABO FNV zal na het afgelopen congres uit een ander vaatje gaan tappen. Poldercompromissen zullen veel strenger tegen het licht worden gehouden en de leden zullen een sterke stem krijgen en beter worden geïnformeerd.