In het jongste nummer van GEAB kijkt het onderzoeksteam van de onafhankelijke Europese denktank E2020 weer vooruit naar de ontwikkelingen in de mondiale systeemcrisis. De onderzoekers verwachten onder andere dat in het voorjaar van 2011 het mondiale economische en financiële systeem zwaar onder druk zal komen te staan. In het persbericht bij deze GEAB is er speciale aandacht voor de situatie in de VS: ook daar worden de kosten van de crisis afgewenteld op de bevolking en dreigen harde bezuinigingsmaatregelen vooral de middenklasse en de armen te gaan treffen.
Persbericht bij GEAB nr. 47 (16 september 2010)
Zoals we in februari al voorzagen zal de mondiale systeemcrisis zich in de tweede helft van 2010 in korte tijd ernstig verdiepen. De westerse leiders verliezen hun geloof in een economisch herstel en de duizenden miljarden die opgeslokt zijn door de banken en de economische stimuleringsplannen, blijven zonder duurzaam effect. De optimistische statistieken die sinds de zomer van 2009 gepubliceerd werden, toonden niets anders dan de kortetermijngevolgen van een massieve liquiditeitsinjectie in een systeem dat net als de Amerikaanse consument eigenlijk bankroet is. De VS, die vanaf het begin in het centrum van de mondiale systeemcrisis staan, zullen in de komende maanden de wereldeconomie en de internationale financiële markten opnieuw naar het 'hart van de duisternis' voeren, omdat ze niet in staat zijn hun zeer diepe recessie te boven te komen.
Na afloop van de politieke aardverschuivingen tijdens de Amerikaanse congresverkiezingen van 2 november zal de wereld geconfronteerd worden met een krimpende economie en de ineenstorting van het mondiale economische en financiële systeem, dat al meer dan 60 jaar functioneert onder de absolute voorwaarde van een permanente groei van de Amerikaanse economie. In de eerste helft van 2011 zal Amerika niet kunnen ontkomen aan een ongekend bezuinigingsprogramma, dat de wereld in een financiële, monetaire, economische en sociale chaos zal storten.
De komende kwartalen zullen voor het mondiale economische en financiële systeem bijzonder gevaarlijk worden. Tijdens de laatste bijeenkomst van de mondiale centrale bankiers, afgelopen augustus in Jackson Hole, heeft Ben Bernanke, de voorzitter van de Fed (het stelsel van Amerikaanse centrale banken), het zo diplomatiek mogelijk proberen te zeggen: nu de politiek om de Amerikaanse economie nieuw leven in te blazen is mislukt, heeft de rest van de wereld eigenlijk geen andere keuze dan de Amerikaanse tekorten te blijven financieren in de hoop zo de ineenstorting van het mondiale systeem te voorkomen. Want anders zouden de VS gedwongen zijn om hun schulden te gaan betalen met vers gedrukt geld en dat zou de voorraden dollars en Amerikaans schatkistpapier in handen van de rest van de wereld waardeloos maken.
Zoals elke macht die in het nauw gedreven is, moeten de VS nu de druk opvoeren om te krijgen wat ze willen. Nauwelijks een jaar geleden wilden de overige wereldleiders en centrale bankiers nog graag hun bijdrage leveren om het 'Amerikaanse schip weer vlot te trekken'. Maar de situatie is nu drastisch veranderd. De verzekering van de Fed en de regering Obama dat Washington de aard van de crisis goed had begrepen en over de middelen beschikte om die onder controle te houden, is pure arrogantie gebleken.
De groei van de Amerikaanse economie verdampt kwartaal na kwartaal en wordtvanaf eind 2010 zelfs negatief. De werkloosheid blijft groeien. Dat de officiële cijfers een stabilisering laten zien, komt doordat in het afgelopen half jaar meer dan 2 miljoen werkzoekenden om allerlei redenen buiten de statistieken zijn gehouden. Wij schatten het werkelijke werkloosheidscijfer op minstens 20 procent. De huizenmarkt blijft staan op een historisch laag niveau en zal vanaf het vierde kwartaal van 2010 opnieuw verder inzakken. En tenslotte is en blijft de Amerikaanse consument, beroofd van zijn koopkracht, weg uit de winkels. Achter deze statistische gegevens gaan drie facetten van de werkelijkheid schuil die, als ze eenmaal doorgedrongen zijn tot het publieke bewustzijn, het Amerikaanse en mondiale politieke, economische en sociale landschap in de komende maanden en jaren radicaal zullen veranderen.
Veel Amerikaanse burgers zijn al begonnen aan hun reis naar het 'hart van de duisternis': tientallen miljoenen hebben geen werk, geen geld en geen huis meer, en weten niet hoe ze de komende jaren moeten overleven. Bijna 60 miljoen Amerikanen zijn aangewezen op voedselbonnen. De verkiezingen van november zijn voor deze massa van armen en ontevredenen de eerste gelegenheid om uiting te geven aan hun woede over de crisis en de gevolgen ervan. Zij zullen op de Republikeinen of zelfs de extremisten van de Tea Party stemmen en zo de regering Obama en het Congres vleugellam maken.
In december zal de door Obama ingestelde Deficit Commission haar rapport over het overheidstekort uitbrengen en vanaf dan zal, onafhankelijk van de verkiezingsuitslag, de vermindering van de overheidsschuld de absolute prioriteit van het regeringsbeleid worden.
De woede van 'lijdend Amerika' richt zich ook tegen Wall Street: elke maand verlaat een toenemend aantal kleine investeerders deze tempel van het moderne kapitalisme. Momenteel wordt al meer dan 70 procent van de beurstransacties uitgevoerd door grote instellingen en andere 'high frequency traders' (computergestuurde ultrakortetermijnhandel).
Het grootste deel van de Amerikaanse economie - of het nu gaat om onroerend goed, auto-industrie, landbouw of defensie - is momenteel direct afhankelijk van federale subsidies en/of steun van de Fed. Daarnaast klopt een meerderheid van de staten en de grote steden in Washington aan om hulp, omdat ze niet meer in staat is om op eigen kracht in de zwarte cijfers te blijven. Dus, als binnenkort de centrale overheid en de Fed niet meer in staat zijn om al deze ondersteuning te blijven geven, zal het grootste deel van de economie en het nationale sociale systeem als een kaartenhuis instorten.
Ondanks de buitengewone inspanningen die de Fed vanaf september 2008 heeft gedaan - rentepercentages dichtbij nul procent, vergroting van de geldhoeveelheid, ondersteuning van de hypotheekmarkt, massieve steun aan de banken, verdrievoudiging van de Fed-balans, ... - lukt het niet om de Amerikaanse economie weer aan de praat te krijgen. De leiders van de Fed komen er langzamerhand achter dat er sprake is van een systeemfout: de Amerikaanse economie is sinds 1945 het hart van het mondiale financiële systeem en de Amerikaanse consument is gedurende de afgelopen 30 jaar de centrale economische speler in dit financiële hart geworden. Meer dan 70 procent van de groei van de Amerikaanse economie is afhankelijk geworden van de uitgaven van gezinnen, en nu zit die consument zonder geld. Het is dit bankroet van de Amerikaanse huishoudens dat de inspanningen van de Fed heeft gefrustreerd. Gewend aan het gemak waarmee ze in het verleden door manipulatie de loop der gebeurtenissen hebben kunnen beïnvloeden, dachten de Amerikaanse centrale bankiers ook deze keer wel weer in staat te zijn de gezinnen te misleiden: door hen de illusie van rijkdom te geven zou de consumptie weer aantrekken en daarmee de Amerikaanse economische en financiële machine weer starten. Tot de zomer van 2010 hadden ze niet in de gaten dat het een systeemcrisis betreft en dat zelfs de meest krachtige centrale bank niet over de middelen beschikt om de oorzaak van de problemen aan te pakken. Pas de afgelopen weken hebben ze twee waarheden ontdekt: hun politiek heeft gefaald en ze bezitten wapens noch munitie.
Belangrijk voor de verdere ontwikkelingen is de reactie van de belangrijkste mondiale centrale bankiers in het komende half jaar. De Europese Centrale Bank heeft al duidelijk gemaakt dat een nieuwe stimuleringsronde die het Amerikaanse overheidstekort nog groter maakt, gelijk staat aan zelfmoord. China, dat zegt niets te zullen doen om de zaken te forceren, verkoopt ondertussen wel Amerikaanse activa en koopt Japanse, zoals blijkt uit het historisch hoge niveau van de yen/dollar koers. Wat Japan betreft, dat land is nu gedwongen om zich tegelijkertijd aan te passen aan Washington en Beijing ... en daarmee zal waarschijnlijk alle financiële en monetaire beleidsruimte verdwijnen. In de komende kwartalen zal de Fed, net als de federale regering, merken dat de VS niet langer synoniem zijn met sappige winsten en/of gedeelde macht, en zal hun vermogen om de partners te overtuigen snel en drastisch verminderen, vooral als die de toepasbaarheid van de gekozen politiek ter discussie stellen.
De gevolgen van deze drie facetten van de werkelijkheid, die langzaamaan beginnen door te dringen in het Amerikaanse en mondiale bewustzijn, zullen volgens ons in het voorjaar van 2011 de VS dwingen tot een periode van bezuinigingen, die ongekend is sinds het land het centrum werd van het mondiale economische en financiële systeem. De verlamming van de federale politiek door een electoraat dat woedend is op Washington en Wall Street, de zware nadruk op de federale financiering van de gehele Amerikaanse economie en de machteloosheid van de Fed tegen de achtergrond van een groeiende internationale tegenzin om de Amerikaanse overheidstekorten te blijven financieren, zullen een groot welvaartsverlies voor de Amerikaanse burgers veroorzaken.
Tussen nu en het voorjaar van 2011 zullen we in de officiële toespraken, de begrotingspolitiek en het internationale bewustzijn een verschuiving zien in de richting van het idee dat de VS niet langer het land van overvloed zijn maar het land van schaarste. En behalve de binnenlandse politieke keuzes is er ook de ontdekking dat de VS zich geen nieuw stimuleringsprogramma kunnen veroorloven. Om een decennialange ineenstorting zoals in Japan te vermijden, zullen veel beleidsmakers geneigd zijn te kiezen voor een shocktherapie ... dezelfde therapie die de VS in samenwerking met het IMF in het verleden hebben aanbevolen aan Latijns-Amerika, Azië en Oost-Europa.
Dit alles zou voor de kredietbeoordelaars reden genoeg moeten zijn om te dreigen met een scherpe verlaging van de Amerikaanse kredietwaardigheid, als niet snel een omvangrijk bezuinigingsplan wordt uitgevoerd. Indien die bureaus dat echter niet doen, dan zullen de VS volgens ons door de bovenbeschreven interne en externe omstandigheden in het voorjaar van 2011 gedwongen worden tot de onvermijdelijke bezuinigingen.
En mocht het land daar zelf niet toe kunnen besluiten, dan zal de rest van de wereld hem er wel toe dwingen. Tot dat moment zal de Fed waarschijnlijkmet een nieuwe serie ongebruikelijke - om niet te zeggen wanhopige - maatregelen proberen te voorkomen dat het zover komt. Want de gevolgen van een grootschalig Amerikaans bezuinigingsprogramma zijn duidelijk: chaos op de financiële en monetaire markten die decennialang gewend zijn aan precies het tegenovergestelde, namelijk Amerikaanse verspilling, en een binnenlandse economische en sociale shock die sinds de jaren 1930 ongekend is.
Bron: www.leap2020.eu
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.