Klimaat en sociale rechtvaardigheid

Spreekbeurt Pakistaanse professor over de overstromingen in Pakistan

De schade door de overstromingen in Pakistan is enorm. De rijke elite van het land kijkt de andere kant op (Foto: internet). Zie verder www.ncpn.nl onder rubriek 'Klimaat en sociale rechtvaardigheid'. In Nederland ook aan de slag? Neem contact op met Wiebe Eekman: Wiebe.eekman@telenet.be.

Wiebe Eekman

Qalandar Memon is lector aan de Universiteit in Lahore. Hij publiceert ook in het Engels in het Londense tijdschrift Monthly Revieuw. Hij komt op voor de slachtoffers van de overstromingen in Pakistan en werd in het kader van de klimaatbetoging (28/11) en van de Europese Assemblee voor Klimaatgerechtigheid (27/11) in België uitgenodigd door de beweging 'Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid'. Hier zijn verhaal.

De overstromingen in Pakistan zijn een gevolg van de klimaatontaarding. Maar de gevolgen van deze klimaatontaarding werden uitvergroot door de historische omstandigheden van het land en door de huidige politieke situatie.

Pakistan heeft 180 miljoen inwoners. Zestig procent van hen, 108 miljoen mensen, leeft onder de armoedegrens. Zij werden de slachtoffers van de overstroming. Niet de elite, die minder dan 4 procent van de bevolking uitmaakt. Die elite zijn ten eerste de feodale grootgrondbezitters. Zij kregen hun eigendomsrechten onder de Britse koloniale bezetting. Van de boeren is 80 procent landloos. De rest van de elite betreft de militaire kaste. Sinds de onafhankelijkheid in 1947 wordt het land geregeerd door de militairen. In naam van de strijd tegen de Taliban in buurland Afghanistan en onlangs ook tegen de Pakistaanse Taliban, krijgt het leger miljarden dollars toegestopt door de VS. Je hebt daardoor een deel van de burgerij dat sterk aanleunt tegen de VS en de militairen. En ook nog een meer nationale burgerij die haar eigen belangen nastreeft.

De verdeling van het nationaal budget geeft goed weer waar de prioriteiten van de regering liggen: Slechts 2 procent gaat naar onderwijs, 10 procent naar de diverse sociale sectoren tezamen. Aan de afbetaling van de buitenlandse schuld gaat 30 procent op en 60 procent gaat naar het leger. En het leger krijgt daar tenminste nog 15 miljard dollar van de VS bovenop!

De overstromingen maakten 20 miljoen slachtoffers. Daarvan waren in november jl. nog 10 miljoen zonder woning. Eén vijfde van het land stond meer dan twee maanden onder water, waardoor twee miljoen hectaren landbouwgrond onbruikbaar werden. Bruggen en gebouwen werden vernietigd in heel de streek, die je qua reliëf kunt vergelijken met de Europese Alpen. Verplaatsingen zijn niet meer mogelijk. Zo'n 5,3 miljoen mensen zijn werkloos geworden. Men spreekt van 2000 doden, maar dat is een onderschat cijfer. Men rekent niet de ontelbare vermisten mee. Men rekent ook niet mee de mensen die niet direct stierven, maar later door onderkoeling, ontbering en ziekte ten gevolge van de watersnood. Velen werden verrast door het plots opkomende water, kwamen daarin terecht of moesten in enkele minuten vluchten met achterlating van alles. Velen van hen slapen nu nog steeds in de open lucht.

Er zijn vijf verklaringen voor de vloedgolf zoals Pakistan nooit eerder zag. Een eerste reden: De rivier de Indus ontspringt uit het smeltwater van de gletsjers in het Himalaya-gebergte. De Indus is de levensader van het land. Door de klimaatopwarming smelten de gletsjers abnormaal snel en komt er meer water tegelijk naar beneden.

De tweede reden is half historisch: in de Britse tijd werden dwars op de Indus kanalen gegraven ter bevloeiing van verder afgelegen gronden. Die bevloeiingskanalen zijn niet voorzien van afsluitkleppen, zodat het vloedwater zich snel een weg kan banen tot ver buiten de oorspronkelijke bedding. Maar doordat er in normale tijden minder water door de zomerbedding stroomt omwille van het aftappen van water voor de bevloeiing, wordt het meegedragen slib niet tot aan de zee teruggevoerd, maar zet zich af in die bedding die steeds hoger wordt, waardoor de afstroming nog meer gehinderd wordt. De regering heeft nooit geprobeerd de bedding opnieuw uit te diepen.

Derde reden: de ontbossing! In het noorden op de flanken van het gebergte was 5,2 procent van het land met bossen bedekt. Uit winstbejag werden de meeste van deze bossen gekapt en het hout verkocht. De neerslag wordt niet meer opgevangen, stroomt sneller af en erodeert het land, waardoor nog meer slib in de Indus terechtkomt.

Vierde reden: in het zuiden was de delta van de Indus begroeid met mangrovebossen. Om dezelfde commerciële en industriële redenen werden ook deze bossen gekapt. Maar Mangrovebossen remmen de opkomende vloed af die opkomt vanuit de Arabische zee en de Indische oceaan. Nu laat twee maal daags de vloed zich veel verder landinwaarts gelden. Daardoor wordt het verdampen van smeltwater en regenwater van hogerop belemmerd. Dat water zocht zich een weg zijwaarts via de bevloeiingskanalen.

Dan heb je ten vijfde, om mee te eindigen, nog een duidelijke reden van klimaatontaarding: in één dag viel 200 procent van alle regen die normaal in één jaar valt. Kun je je dat indenken? (noot Wiebe: dit hing samen met de hitte en droogte in Rusland. Door een verandering van de straalstroom op grote hoogte in de atmosfeer, kreeg Pakistan de regen die normaal gezien in Europees Rusland diende neer te komen.)

De gevolgen van de vloedgolf werden dus verergerd door de nalatigheid van het elitaire bewind. De elite heeft daarna ook relatief weinig geholpen. Geldelijke hulp door de staat voor de slachtoffers bleef lokaal hangen door corruptie. Inzetten van het leger werd afgeremd door de VS, die wilden dat het verder zou vechten tegen de Taliban.

Qalandar werkt met een coalitie van linkse organisaties aan noodhulp en heropbouw. Ze haalden meer dan het equivalent van 300.000 euro op in de stad Lahore. Anecdote: zelfs de bedelaars die daar talrijk zijn gaven iets van hun bedelopbrengst! Zij organiseren soepkeukens. En ja er werken in die keukens ook mannen mee tussen de vele vrouwen. Om uit de noodsituatie te geraken proberen ze nu de dorpsgemeenschappen te heroprichten rond projecten van ecologische landbouw.

Professor Qalandar gaf hiermee op de Europese Assemblee een mooie illustratie hoe het klimaatprobleem een samenhang is tussen de historische opwarming wereldwijd die tot twee van de vijf redenen leidde en van de ongeoorloofde plundering van het land door buitenlandse en binnenlandse kapitalisten, die tot de drie andere redenen leidt. Hoe de gevolgen zwaar verergerd worden door de nalatigheid van een ondemocratisch bewind, versterkt door de militaire inmenging van de VS en de NAVO. Het is tevens een mooie illustratie van hoe het klimaatprobleem allang geen zuivere milieukwestie meer is, maar wel een belangenstrijd van het volk tegen de kapitalistische maatschappij.

28 november 2010