Anna Ioannatou
Na alle artikelen over de praktische strijd is het niet zo gek eens stil te staan bij wat er op theoretisch gebied in Griekenland plaatsvindt. Juist in deze tijd, nu theoretische ontwikkeling op de achtergrond is komen te staan, ook al steekt er achter de zogeheten technocratische inslag van onze kapitalistische samenleving meer ideologie dan haar leiders wensen toe te geven.
Maar de meeste denkbeelden die als nieuw worden gebracht hebben niets nieuws te bieden en mensen die zich vertrouwd hebben gemaakt met de geschiedenis der ideeën zal het zeker zijn opgevallen dat vrijwel alles wat als filosofie gepresenteerd wordt een slap en vaak ook krakkemikkig aftreksel is van wat allang door de eeuwen heen is gezegd. Ook de wat betere varianten blijven ver achter bij de geestkracht en de originaliteit van het 'onnavolgbare prototype'.
Uit de 'supermarkt van ideeën' kan iedereen het filosofietje vinden dat 'bij hem of haar past', vooral als je moe bent van de allesoverheersende (vrije)marktfilosofie van het kapitalisme. Ook de communistische beweging leeft wereldwijd in de schaduw van haar grote denkers Marx, Engels, Lenin. Het gedachtegoed van deze klassieken zit sindsdien overal in meer of minder verwaterde vorm - of zelfs handig verstopt - in het denken en/of schrijven van iedereen die verder denkt dan in de kapitalistische samenleving gebruikelijk is. De theoretici van het kapitalisme nemen niet zelden stukjes op uit dit gedachtegoed om zich een (schijn)progressief pakje aan te meten.
De communistische beweging heeft dus een zware taak: de uitwerking in deze tijd van de, zolang het kapitalisme bestaat, door Marx en Engels vastgelegde en door Lenin onder omstandigheden van de 20ste eeuw verder uitgewerkte grondbeginselen. Zo'n nadere uitwerking heeft na Lenin niet echt meer plaatsgevonden, pogingen daartoe wel, met alle respect daarvoor.
We bedoelen uiteraard niet dat het marxistische gedachtegoed verouderd zou zijn. Allerminst. De maatschappijanalyse is verbluffend waar - ook voor de huidige omstandigheden - met slechts een paar verouderde onderdelen en kan dus zeker als analyse-instrument dienen. De terugkeer naar Marx' 'Kapitaal', die in veel landen een hausse te zien geeft sinds de verhevigde kapitalistische crisis van de afgelopen jaren, wijst ook duidelijk in die richting.
Elk heeft hierbij zo zijn eigen reden. Degenen bij wie de klappen vallen doen het om te begrijpen wat hen overkomt en om een oplossing te vinden. De kapitalisten en al wie in hun dienst staan op politiek en economisch niveau om te zien hoe ze hun onvermijdbare einde als systeem zolang mogelijk kunnen afweren door hun tegenstander goed te kennen en de mensheid op een fout spoor te helpen via de vervalsing - of verzwijging - van de marxistische denkbeelden.
Is de communistische beweging tegen deze taak opgewassen? Daar zal zijzelf een antwoord op moeten geven. Er zal in elk geval moeten worden geprobeerd de overal groeiende radicalisering en de steeds massalere protesten van de wereldbevolking in een richting te organiseren die tot een onteigening van de grote bezitters zal leiden. Daartoe is een duidelijk beeld nodig van de samenleving die daarop volgt. Dus naast een goed organiseren van het (vaak wanhopige, want een flink gedeelte van de wereldbevolking heeft inderdaad niets meer te verliezen dan alleen zijn ketenen) wilde protest, is er zeker ook theoretische ontwikkeling nodig om een duidelijk doel voor ogen te hebben en om de mensen duidelijk te maken wie hun belangen werkelijk vertegenwoordigt en wie maar doet alsof.
Na deze wat lange inleiding terug naar Griekenland. Voorbeeld van een inmiddels 90 jaar-durende poging aan bovengenoemd doel tegemoet te komen is het tijdschrift van de KKE (Communistische Partij Griekenland) 'Communistische Revue', dat nu elke twee maanden verschijnt, maar het in tijden van harde vervolging en illegaliteit presteerde elke maand of zelfs tweemaal per maand uit te komen. Heel wat redactieleden zijn in het verleden gevangengezet, gefolterd en/of gefusilleerd, waarmee is aangetoond dat de door het tijdschrift verbreide denkbeelden door de gevestigde orde gevaarlijk voor haar voortbestaan werden geacht.
In januari 1921 verscheen het eerste nummer. Het eerste nummer van 2011 is gewijd aan dit 90-jarig bestaan. De Partij was opgericht in november 1918 en de behoefte aan een tijdschrift werd al snel onderkend. Een tijdschrift om de ideeën van de burgerlijke samenleving te bestrijden in welke vorm die zich ook voordeden (reactionair, fascistisch, sociaaldemocratisch, opportunistisch, kleinburgerlijk), maar natuurlijk ook om daartegenover de marxistisch-leninistische visie te stellen.
Met het eerste nummer van dit jaar wordt een nieuwe rubriek geopend met historisch materiaal, dat laat zien hoe verbluffend de burgerlijke (en de opportunistische) argumentatie van toen lijkt op die van nu, vooral die van begin jaren '30 van de vorige eeuw vanwege de economische crisis van toen. Er wordt onder meer een artikel gepubliceerd uit 1932 getiteld 'De nieuwe fase van de crisis, het burgerlijk theoretisch denken en de KKE', maar ook twee artikelen van Karl Liebknecht uit 1916, die in januari 1922 in de 'Communistische Revue' werden geplaatst.
Met een artikel over de onzekere toekomst van de eurozone en de privatisering van het spoorvervoer wordt een link gelegd tussen de huidige politiekeconomische actualiteit en haar historische voorlopers. Tevens laat een diepere blik in een reeks economische en politieke artikelen van Friedrich Engels over het tijdvak 1840-1890 (ook recent in het Grieks verschenen in boekvorm) de actualiteit van Engels' analyse van kapitalistisch economische crises zien.
Een historisch overzicht geeft de lezer een idee van het door de decennia heen gepubliceerde materiaal. Daaruit blijkt dat de 'Communistische Revue' altijd geprobeerd heeft haar lezers vertrouwd te maken met het werk van Marx-Engels-Lenin (bijvoorbeeld in het eerste nummer, dus januari 1921, werd het eerste hoofdstuk geplaatst van Engels' 'Oorsprong van het gezin, het privébezit en de staat' en in de volgende 11 nummers de rest), maar ook altijd heeft gestreefd naar het leggen van de verbinding met de actualiteit.
Een poging dus binnen de grenzen van de mogelijkheden en onder barre omstandigheden zoveel mogelijk 'mee te geven', wat uiteraard nog altijd veraf is van een uitwerking van het marxisme onder moderne omstandigheden, maar in elk geval beter is dan niets.
In dat opzicht heeft de KKE redenen genoeg om trots, maar ook kritisch terug te kijken op haar 90 jaar 'oude' tijdschrift.