Rick Rozoff
Op 1 februari verklaarde generaal James Mattis, de bevelhebber van het Amerikaanse Centrale Commando, wiens verantwoordelijkheidszone in het uiterste westen Egypte omvat, dat Washington momenteel geen plannen heeft om de vloot voor de kust van dat land te versterken. Hij voegde er echter aan toe dat het, in het geval van een sluiting van het Suezkanaal 'voor de hand ligt dat we moeten optreden, diplomatiek, economisch, militair...'
Nadat de regering van Gamal Abdel Nasser het kanaal in 1956 genationaliseerd had werd Egypte aangevallen door Israël, Groot-Brittannië en Frankrijk.
De dag voor Mattis' verklaring voer het nucleaire vliegdekschip USS Enterprise geëscorteerd door een fregat voorzien van kruisraketten, twee geleide rakettorpedojagers, een snel bevoorradingsschip en Carrier Air Wing One (dat ook al tijdens de Suez-crisis in 1956-1957 ingezet werd) bestaande uit jacht- en spionagevliegtuigen en Seahawk-helikopters van de Atlantische Oceaan door de Straat van Gibraltar naar de Middellandse Zee op weg naar het Suezkanaal. De oorlogsschepen moeten deelnemen aan oefeningen in de Golf van Aden voor de kust van Somalië en Jemen en in de Arabische Zee, ter ondersteuning van de oorlog in Afghanistan.
De bevelhebber van het flottielje wilde vooral zeggen dat de aanwezigheid ervan 'een krachtig signaal moet zijn dat we samen met onze partners in de regio willen optreden.' [1]
Oorlogsschepen van de VS en de NAVO doorkruisen het kanaal regelmatig voor operaties bij de Hoorn van Afrika en voor de escalerende oorlog in Zuid-Azië.
Nu de protesten in Egypte zich uitbreiden en er opgeroepen wordt tot het aftreden van president Hosni Moebarak, zou het vooruitzicht van een sluiting van het Suezkanaal de westerse militaire operaties in de Arabische Zee van Somalië tot Pakistan - de centrale regio van de wereldwijde marine-inzet in de 21e eeuw - ernstig belemmeren. [2]
Het Suezkanaal is niet alleen een doorgang voor oorlogsschepen waaronder vliegdekschepen inclusief oorlogsvliegtuigen, maar ook een belangrijke doorvoerroute voor de olie die vanuit het gebied van de Perzische Golf en door de Rode Zee naar de Middellandse Zee en de Europese markten wordt getransporteerd. 'Deze waterweg is de snelste verbinding van de Atlantische naar de Indische Oceaan. Als het kanaal gesloten wordt moeten de tankers helemaal om Zuid-Afrika heen varen. Ongeveer 7,5 procent van de wereldwijde maritieme handel gaat vie het Suezkanaal.
Kenners van de energie-industrie beschouwen de intimidatie die uitgaat van de Amerikaanse militaire aanwezigheid in de regio als voordelig voor de belangen van de westerse bedrijven, indien een nieuwe regering in Caïro inderdaad zou overgaan tot een blokkade van het transport van olie en andere goederen door het kanaal. [3]
Deze week werd aangekondigd dat verschillende Europese oliemaatschappijen waaronder Statoil, Shell en BP de boringen in Egypte stilgelegd hadden. Ze sloten plaatselijke kantoren en begonnen aan de evacuatie van de families van buitenlandse werknemers en van niet onmisbaar personeel.
Op 31 januari voerde de Amerikaanse minister van Defensie telefoongesprekken met zijn Egyptische en Israëlische collega's Mohamed Hussein Tantawi en Ehud Barak. Geoff Morrell, de woordvoerder van het Pentagon wilde tegenover de pers niet uitwijden over de inhoud van deze gesprekken.
President Barack Obama prees het door de VS getrainde en uitgeruste Egyptische leger vanwege zijn professionalisme: 'Ik roep het leger op om er voor te zorgen dat deze tijd van verandering vreedzaam verloopt.'
De Amerikaanse chefstaf admiraal Michael Mullen telefoneerde dezelfde dag met de Egyptische chefstaf luitenant-generaal Sami Enan, nadat deze laatste samen met zijn hoge militaire delegatie haastig Washington verlaten hadden waar zij een week lang met het Pentagon beraadslaagd hadden. Op internet wemelt het van de speculaties dat Enan voorgedragen zal worden als leider van een interimregering als president Moebarak in de nabije toekomst het toneel zou verlaten.
'Al tientallen jaren onderhouden we hechte banden met het Egyptische leger. Met het oog op de toekomst verwacht ik dat we deze kunnen continueren. Ik zie uit naar een verdere samenwerking met het Egyptische leger en hoop dat de situatie in de toekomst stabiel zal zijn, in Egypte maar natuurlijk ook in de regio.' [4]
De website van het Pentagon meldde: 'Mullen benadrukte het belang van Egypte als stabiliserende kracht. Al sinds de Camp David akkoorden van 1978 onderhoudt het Amerikaanse leger innige en bestendige banden met Egyptische officieren en onderofficieren.' [5]
In een recent artikel herinnerde de Jewish Telegraph Agency zijn lezers aan het volgende:
'De overwegend door de VS uitgeruste en getrainde Egyptische krijgsmacht - met voorsprong het sterkste leger in de Arabische wereld - bestaat uit 650.000 militairen met 60 brigades, 3500 tanks en 600 gevechtsvliegtuigen. In strategisch opzicht is het voor Israël van het grootste belang geweest dat het in staat was om in militair opzicht tegenwicht te kunnen bieden aan zijn krachtigste vijand. Hierdoor heeft Israël de dreiging van een volledige oorlog kunnen afwenden.' [6]
Toen de Amerikaanse generaal James Cartwright het overhaaste vertrek van de Egyptische militaire delegatie uit Washington bekendmaakte, bevestigde hij dat het bezoek ingekort was vanwege de binnenlandse ontwikkelingen in Egypte. 'De VS en hun bondgenoten zijn gewend om met onvoorziene gebeurtenissen om te gaan.' [7]
Hoewel de website van de NAVO er geen melding van maakt mag aangenomen worden dat Enan's topdelegatie deelnam aan de vergadering van de hoogste militaire instanties op het NAVO-hoofdkwartier in Brussel op 26 en 27 januari en met name aan de Mediterrane Dialoog op de eerste dag. De vergadering werd bijgewoond door opperbevelhebbers en andere militaire vertegenwoordigers van 66 landen, meer dan een derde van alle landen ter wereld en voorgezeten door admiraal Giampaola Di Paola, het hoofd van het Militaire Comité van de NAVO. Andere deelnemers waren twee Strategic Commanders van de NAVO (admiraal James Stavridis, Supreme Allied Commander Europe en generaal Stephane Abrial, Supreme Allied Commander Transformation) evenals Hakan Syren, de voorzitter van het Militaire Comité van de EU.
Onderwerp van de beraadslagingen waren onder meer de twee maritieme operaties die de NAVO momenteel onderneemt, Active Endeavor in de Middellandse Zee en Ocean Shield in de Golf van Aden.
Tijdens de vertrouwelijke bijeenkomst vond er tevens een vergadering plaats met militaire vertegenwoordigers van de Mediterrane Partners van de NAVO, Egypte, Israël, Algerije, Jordanië, Mauretanië, Marokko en Tunesië. Ze werden het eens over de 'verdere ontwikkeling van hun Gemeenschappelijke Veiligheid zoals die goedgekeurd werd tijdens de top van afgelopen november in Portugal. [8]
De chefstaf van de Israëlische strijdkrachten, luitenant-generaal Gabi Ashkenazi, die ontslag heeft ingediend en op 14 februari terugtreedt, was de eregast tijdens de NAVO-vergadering van 66 landen in Brussel. Hij sprak de verzamelde militaire top toe:
'Samenwerking met de NAVO zal voor Israël van buitengewoon belang blijven, vooral met het oog op landen die proberen om nucleaire en conventionele wapens te bemachtigen. Het besluit van de NAVO om een antiraketsysteem te ontwikkelen toont de verontrustende realiteit aan dat radicale landen en misschien zelfs terroristische groeperingen een reëel gevaar vormen, niet alleen in het Midden-Oosten maar ook in Europa.' [9]
In een redevoering tijdens de Mediterrane Dialoog verklaarde Ashkenazi:
'De NAVO ziet zich nu in Afghanistan geconfronteerd met dezelfde uitdagingen als Israël in eigen land. De lidstaten kampen met complexe strategische, tactische en logistieke kwesties op diverse strijdtonelen.'
Ook bedankte hij de voorzitter van het Militaire Comité van de NAVO, Giampaolo Di Paola en zijn collega's voor hun 'vriendschap en partnerschap.' [10]
Tijdens zijn trip naar het NAVO-hoofdkwartier werd Ashkenazi vergezeld door zijn echtgenote, de woordvoerder van het Israëlische leger brigade-generaal Avi Benayahu, het hoofd van het Departement Internationale Militaire Samenwerking van het Planningscommissariaat kolonel Hani Caspi, de militaire attaché bij de NAVO kolonel Uri Halperin en de adjudant van de generale stafchef luitenant-kolonel Amos HaCohen.
Een deel van de conferentie bestond uit een 'ceremonieel diner ten huize van de voorzitter van het Militaire Comité van de NAVO, admiraal Giampaolo Di Paola, waar hij officieel afscheid nam van Ashkenasi.' [11]
Het Suezkanaal vormt Israël's verbinding tussen de Rode Zee en de Middellandse Zee en Europa. In juli 2009 voeren 'Israëlische oorlogsschepen met raketten door het Suezkanaal door de Rode Zee, tien dagen nadat een onderzeeër met de mogelijkheid om nucleaire raketten af te vuren - een in Duitsland gebouwde Dolphin - dezelfde kant uitging tijdens een manoeuvre die 'kennelijk uitgevoerd werd ter voorbereiding van een mogelijke aanval op Iran's nucleaire faciliteiten.' [12]
Het kanaal is ook de flessenhals waardoor olie uit het gebied van de Kaspische Zee en aardgas dat via de Bakoe-Tblisi-Ceyhan-, de Baku-Tbilisi-Erzurum en de Nabucco-pijpleidingen aangevoerd wordt Israël zou moeten bereiken, en het maakt deel uit van plannen om olie en gas naar de Israëlische havenstad Ashkelon te transporteren en vandaar uit per pijplijn naar Eilat aan de Rode Zee, om vervolgens per tanker verder over de Indische Oceaan verscheept te worden naar Oost-Azië. [13]
Tevens is het Suezkanaal het punt van samenkomst van twee van de zes Amerikaanse vloten die op de wereldzeeën patrouilleren: de Zesde Vloot, waarvan het hoofdkwartier in Italië ligt en de Vijfde, met als thuisbasis Bahrein.
De aanzienlijk versterkte Zesde Vloot is sinds het begin van Operatie Active Endeavor verantwoordelijk voor de hele Middellandse Zee. De Vijfde Vloot bestrijkt de Rode Zee, de Arabische Zee, de Perzische Golf en de Afrikaanse oostkust tot aan Kenia.
De oorlogsschepen die nu naar het Suezkanaal varen zullen zich aansluiten bij de Vijfde Vloot als deze aankomt in de Rode Zee op weg naar de Indische Oceaan.
Beide vloten zijn belast met verschillende taken waaronder amfibische aanvallen, luchtaanvallen, patrouilles en spionage, het beschermen van olieterminals (in Irak), bijzondere operaties en acties door onderzeeërs.
De Vijfde Vloot en het Naval Forces Central Command geven samen leiding aan de gecombineerde Task Forces 52, 150, 151, 152 en 158 in de Rode Zee, de Golf van Aden, het Somalisch Bassin en de Perzische Golf. Deze vlootonderdelen staan onder commando van de Verenigde Staten en bestaan uit schepen van NAVO-landen en partners uit Azië en het gebied rond de Grote Oceaan zoals Groot-Brittannië, Canada, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Italië, Nederland, Portugal, Spanje, Turkije, Australië, Nieuw-Zeeland, Pakistan, Singapore, Zuid-Korea en Thailand.
De Zesde Vloot bestaat op elk moment uit veertig schepen, 175 vliegtuigen en 21.000 militairen die gestationeerd zijn in de Middellandse Zee. De vloot overlapt met de Naval Forces Europe, net zoals de Vijfde Vloot dat doet met de Naval Forces Central Command. De bevelhebbers van de eerste twee nemen tevens een hoge positie binnen de NAVO in, waarbij de bevelhebber van Naval Forces Europe dient als hoofd van Allied Joint Force Command Naples en de bevelhebber van de Zesde Vloot als hoofd van het Allies Joint Command Lisbon en van de Naval Striking and Support Forces NATO.
Zoals we al eerder zagen omvat de NAVO-operatie Active Endeavor tevens de gehele Middellandse Zee, waaronder de noordelijke kust van Egypte. De afgelopen negen jaar is er contact geweest met meer dan 110.000 schepen en heeft de NAVO bij minstens 160 'verdachte' schepen een kijkje aan boord genomen.
De permanente operatie die nu gaande is maakt het voor de NAVO mogelijk om 'de banden met haar partners en vooral met de landen die deel uitmaken van de 'Mediterrane Dialoog' te verstevigen.' [14]
Volgens de NAVO:
'Op energiegebied alleen al wordt 65 procent van de olie en het aardgas dat in West-Europa gebruikt wordt door de Middellandse Zee aangevoerd, met behulp van belangrijke pijplijnen die Libië met Italië verbinden en Marokko met Spanje. Vandaar dat de schepen van de NAVO in de hele Middellandse Zee systematische controles uitvoeren in vernauwingen in de waterwegen, in belangrijke doorgangen en in de havens.
'Wat gebeurt is dat koopvaardijschepen die door de oostelijke Middellandse Zee varen aangehouden worden door patrouillerende NAVO-eenheden die hen vragen zich te identificeren en op de hoogte te stellen van hun activiteiten. Deze informatie wordt vervolgens gerapporteerd aan zowel de Allies Maritime Component Commander in Napels als aan het NATO Shipping Centre inNorthwood, in Groot-Brittannië. Als iets ongewoon of verdacht overkomt kan het schip geënterd worden door militairen om de papieren en de lading te inspecteren.'
'De vergrote aanwezigheid van de NAVO in de Middellandse Zee heeft het gezamenlijke veiligheidsprogramma met zeven landen in de ruimere Mediterrane regio - Algerije, Israël, Jordanië, Mauretanië, Marokko en Tunesië - opgepept. Dit programma - de Mediterrane Dialoog - werd in 1995 opgezet om bij te kunnen dragen aan de regionale veiligheid en stabiliteit en om te komen tot een beter wederzijds begrip tussen de NAVO en haar Mediterrane Partners.
'De operatie staat onder algeheel bevel van Joint Forces Command (JFC) in Napels en wordt aangestuurd vanuit het Allied Maritime Component Command Naples (CC-Mar Naples). Zo nu en dan leveren lokale plaatselijke schepen en vliegtuigen een extra bijdrage aan de operatie.' [15]
Active Endeavor is één van de acht operaties die voortkwamen uit het inroepen van Artikel 5 - de gezamenlijke verdedigingsbepaling van de NAVO - na 11 september 2001.
Tijdens de top van 2004 in het Turkse Istanboel breidde de NAVO de verkennings- en aanvalsmissies uit en werden aan de hand van het Istanbul Cooperation Initiative de Mediterrane Dialoog-partnerschappen met Egypte, Israël, Algerije, Jordanië, Mauretanië, Marokko en Tunesië bevorderd tot het niveau van het Partnerschap voor de Vrede-programma waardoor tussen 1999 en 2009 twaalf Oost-Europese landen bevorderd werden tot volledige NAVO-lidstaten.
Afgelopen november gaf de secretaris-generaal van de NAVO, Anders Fogh Rasmussen, tegenover de Israëlische krant Ha'aretz te kennen dat de NAVO bereid is om troepen uit te zenden naar de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever: 'Als het in het Midden-Oosten tot een vredesovereenkomst komt zal er een internationale krijgsmacht nodig zijn om er toezicht te houden.' [16] Ook verklaarde Rasmussen dat de Noord-Atlantische Raad, het belangrijkste uitvoerend orgaan van de NAVO, bilaterale (in tegenstelling tot gemeenschappelijke) banden zou aanknopen met Israël en de zes Arabische landen die deel uitmaken van de Mediterrane Dialoog.
Israël is het enige land in het Midden-Oosten dat niet binnen de verantwoordelijkheidszone van het Central Command valt (het valt onder het Central Command van de VS). Egypte is het enige Afrikaanse land dat niet onder het Amerikaanse Africa Command valt en alleen officieel nog niet de 29e NAVO-lidstaat is. [17]
Een paar maanden eerder bezocht Rasmussen Jordanië en Bahrein om deze landen onder druk te zetten om 'deel te nemen aan de maritieme NAVO-operaties in de oostelijke Middellandse Zee en de Golf van Aden': de operaties Active Endeavor en Ocean Shield. [18]
De afgelopen maand werden twaalf oorlogsschepen toegevoegd aan NATO Maritime Group 2 (SNMG2), waarmee de militaire opbouw in het oostelijke deel van de Middellandse Zee hevig toegenomen is. 'SNMG2 is met extra schepen, met onderzeeërs en radarapparatuur zodanig versterkt dat de NAVO nu het hele gebied vanaf Kreta tot het uiterste oosten van de Middellandse Zee controleren kan.' Dat er nu ook AWACS-vliegtuigen en onderzeeërs aan de acties deelnemen toont de ernstige escalatie van de NAVO-kracht in de regio aan. [19]
In de maanden voorafgaand aan de vlootopbouw in de oostelijke Middellandse Zee meerden vijf schepen van de Standing NATO Maritime Group 2 aan in het Casablanca 'om de banden met Marokko een impuls te geven.'
'Een gezamenlijke oefening van de NAVO-macht en de Marokkaanse marine is eveneens gepland', zei de Nederlandse commandeur Michiel Heijmans van SNMG2 die van 16 tot en met 19 september in Casablanca op bezoek was. 'SNMG2 neemt regelmatig deel aan operatie Active Endeavor... in de Middellandse Zee.' [20]
Nadat hij op het NAVO-hoofdkwartier en ten huize van het hoofd van het Militair Comité van de NAVO gefêteerd was zei de Israëlische stafchef Ashkenazi dat de groeiende onrust in Egypte ertoe kon leiden dat Israël gedwongen zou kunnen worden qua veiligheid een nieuwe realiteit in het Midden-Oosten onder ogen te zien: 'De rust is zeer broos en de veiligheidssituatie kan gemakkelijk omslaan', zei hij tijdens een militaire oefening in het zuiden van Israël. 'We hoeven alleen maar naar Egypte te kijken om dit te beseffen.' [21]
Ashkenazi voegde eraan toe dat het Israëlische leger 'waakzaam toeziet' op de Gazastrook die aan Egypte grenst.
Shaul Mofaz, de voorzitter van de parlementscommissie Buitenlandse Zaken en Defensie en Israël's voormalige minister van Buitenlandse Zaken, zei dat Israël zijn strategie mogelijk zou moeten heroverwegen in het geval van een machtswisseling in Egypte.' [22]
Naast de Amerikaanse Zesde Vloot, oorlogsschepen van de NAVO en Israël in de oostelijke Middellandse Zee zijn de NAVO-landen in de regio ook actief in het kader van de UNIFIL Maritime Task Force, die sinds 2006 een effectieve blokkade van de Libanese kust in stand houdt. Momenteel nemen er drie Duitse schepen, een Grieks, een Italiaans en een Turks schip deel aan deze missie. Andere landen die aan deze onderscheppingsoperatie hebben deelgenomen zijn onder meer België, Bulgarije, Denemarken, Frankrijk, Nederland, Noorwegen, Spanje en Zweden.
De website van de Maritime Task Force meldt: 'Sinds het begin van de operatie zijn er ongeveer 28.000 schepen aangehouden. Ongeveer 400 verdachte vaartuigen zijn ter inspectie aan de Libanese autoriteiten overgedragen.'
Afgezien van het Suezkanaal is Egypte ook belangrijk voor de Noord-Amerikaanse NAVO-landen en hun energieoorlog met Rusland.
De Suez-Mediterranean (SuMed) oliepijpleiding loopt van de olieterminal Ain Sukhna aan de Golf van Suez (de toegang tot het kanaal) in het noorden van de Rode Zee tot aan Sidi Kerir aan de Middellandse Zee. Deze 200 mijl lange pijplijn vormt voor het transport van olie uit het gebied van de Perzische Golf naar de Middellandse Zee een alternatief voor het Suezkanaal en er zijn plannen om de pijpleiding uit te breiden door de Rode Zee van Ain Sukhna tot aan het eindpunt van Saoedi Arabië's 745 kilometer lange oost-west pijpleiding (Petroline) in Yanbu, in het westen van het koninkrijk.
Op 28 januari werden Egyptische troepen ingezet bij de SuMed-pijplijn.
In mei 2009 organiseerde de Europese Unie een conferentie over de zogenaamde 'Zuidelijke Corridor - de Nieuwe Zijderoute' in de Tsjechische hoofdstad Praag om 'Europa's zware afhankelijkheid van de Russische olie te helpen verminderen.' [23]
Tijdens deze conferentie focuste men zich op de Nabucco- en andere pijpleidingen om olie en gas uit het gebied van de Kaspische Zee naar Europa te transporteren zonder gebruik te maken van Russische installaties. Niet-EU-landen die deelnamen aan de conferentie waren onder meer Egypte, Irak, Azerbeidzjan, Kazachstan, Turkmenistan, Oezbekistan, Georgië en Turkije. [23]
Er werden drie gasprojecten gepresenteerd die Rusland stuk voor stuk omzeilden; op de eerste plaats het Nabucco-project dat 10 miljard dollar zal kosten en dat de Kaspische Zee, het Midden-Oosten en Egypte via Turkije met de EU moet verbinden. De andere twee zijn de Inter-Connector pijplijn die Turkije via Griekenland met Italië moet verbinden en de Witte Stroom, die zou moeten lopen van Georgië tot Roemenië, door de Zwarte Zee. [24]
Egypte is in strategisch opzicht te belangrijk voor de Verenigde Staten en hun Europese en Israëlische bondgenoten om de controle over het militaire beleid, over de energiepolitiek en over wat er zoal door het Suezkanaal vaart over te laten aan de Egyptische bevolking zelf. De dreiging van een militaire coup of een buitenlandse interventie is groter dan de kans dat die dag feitelijk zal aanbreken.
Stop NAVO, 2 februari 2011, vertaling Frans Willems.