10.000 patiënten, hulpverleners en familieleden protesteerden op 29 juni jl. op het Malieveld in Den Haag tegen de bezuinigingen op de GGZ (Foto Manifest/Maarten Muis).
Maarten Muis
De voorgestelde bezuinigingen op de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ), onder meer een eigen bijdrage voor psychiatrische behandelingen, ontlokken veel protest. Zowel psychiaters, verpleegkundigen, patiënten als familieleden zijn woest over de botte bijl die minister Schippers hanteert. Op 28 juni jl. was er een manifestatie met 10.000 mensen op het Malieveld in Den Haag.
Tijdens de manifestatie op het Malieveld spraken patiënten, psychiaters en familieden hun bezorgdheid uit over de gevolgen van de bezuinigingen: minder toegankelijke zorg, meer en duurdere crisiszorg, meer werk- en studie-uitval, uitzichtloze uitkeringssituaties en toenemende onveiligheid door te late behandeling van bijvoorbeeld psychoses. Veel nadruk werd gelegd op het discriminerende en stigmatiserende karakter van de eigen bijdrage voor zorg bij psychische klachten.
De CDA-er Hannie van Leeuwen keerde zich publiekelijk tegen de rest van het CDA-bestuur, dat de bezuinigingen wel steunt. Minister Schippers kreeg een petitie overhandigd en ontlokte veel boosheid met de insinuatie dat de budgetoverschrijdingen schuld van de GGZ zelf zijn en niet, zoals steeds duidelijker wordt, van het nieuwe financieringssysteem dat meer marktwerking moet stimuleren.
Het voorgestelde beleid maakt duidelijk dat de minister niets begrijpt van de sector en vindt dat bij mensen die door ernstige psychische klachten, o.a. het lijden aan waandenkbeelden en het horen van stemmen en vaak al jarenlang van een uitkering leven, geld te halen is. Verschillende patiëntenorganisaties, zoals die voor mensen met schizofrenie, hebben aangekondigd de eigen bijdragen niet te gaan betalen en rechtszaken te beginnen tegen het innen van eigen bijdragen bij gedwongen behandeling.
De actiebereidheid onder het personeel in de GGZ is groot. Jarenlang al zien zij de ruimte om menswaardige en kwalitatieve zorg te bieden aan mensen met psychische klachten kleiner worden. Steeds meer managementlagen worden toegevoegd die toezien dat er in de GGZ genoeg 'productie' wordt gedraaid. Niet meer het herstel van de patiënten staat voorop, maar of er genoeg te declareren medische handelingen verricht worden. Ingevoerde marktwerking maakt niet dat er zorg wordt geleverd die aansluit op de vraag en behoefte van de patiënten, maar dat de geboden hulp goed past in het financieringssysteem van de private zorgverzekeraars.
De langdurige zorg in psychiatrische klinieken, betaald vanuit de AWBZ, is de laatste jaren verschraald. Een opname wordt nu gekenmerkt door gebrek aan aandacht, dagbesteding, buitenlucht en/of privacy. De zorg buiten de kliniek wordt zoveel mogelijk afgewenteld op familieleden, die vaak proberen er het beste van te maken, maar meestal moeten toezien dat hun inzet niet kan voorkomen dat veel patiënten verder afglijden naar de zelfkant. Het grootste deel van de daklozen is psychiatrisch patiënt.
Er is voldoende wetenschappelijk bewijs dat als er bij psychische klachten meteen ingezet wordt op het bieden van perspectief op een volwaardige maatschappelijke rol, onder meer een betaalde baan, dit op den duur de maatschappij veel kosten bespaart. Op socialistisch Cuba zijn er genoeg voorbeelden dat werkelijke, volledige arbeidsreïntegratie van mensen met psychische klachten op de lange duur de meeste gezondheidswinst voor zowelindividu als maatschappij oplevert. Het zijn in Nederland echter de werkgevers, onder leiding van Wientjes van het VNO-NCW, die het invoeren van een quotumregeling voor het in dienst nemen van mensen met een arbeidshandicap, waaronder mensen met psychische klachten, tegenhouden.
De bezuinigingen op de GGZ en de arbeidsreïntegratie, het afbreken van arbeidsrechten in de Sociale Werkvoorziening, de kaalslag in de welzijnssector, het verder afbreken van buurt- en clubhuiswerk, het stoppen van subsidie aan lokale sportverenigingen, het korten van het Persoonsgebonden Budget (PGB), maken dat het perspectief na het krijgen van psychische klachten is: langdurige lage uitkering, armoede, verveling, eenzaamheid en sociaal stigma.
De, door de arbeidersklasse bevochten, sociale voorzieningen hadden en hebben namelijk een belangrijke functie in het leven van veel mensen met psychische klachten. Als stap naar werk, naar sociale inclusie en een betere gezondheid. Nu raken de mensen die door toenemende (werk)stress en vervreemding geestelijk ziek worden steeds sneller en verder maatschappelijk buitengesloten. Goede en toegankelijke geestelijke gezondheidszorg is in het belang van alle werkende mensen.