China is een enorm groot land. De ontwikkelingen aldaar kennen veel ingewikkelde tegenstrijdigheden die een grondig onderzoek noodzakelijk maken, alvorens conclusies te trekken. Manifest is daarom begonnen artikelen te publiceren die trachten het inzicht in deze ontwikkelingen te vergroten.
In deze derde analyse (zie eerder Manifest 2011 nummer 6 en 8) deel 1 van een diepgaande analyse door de Griekse CP.
De internationale rol van China
Elisseos Vagenas (*)
De opkomst van China als nieuwe wereldmacht trekt veel belangstelling van analisten en van gewone werkers wereldwijd. Die belangstelling is nog groter onder politiek geëngageerde mensen die zich bewust zijn van het belang van het tijdperk van de sociale revoluties dat begon in Rusland in 1917. Deze revolutie leidde tot een reeks belangrijke sociaal-politieke strijdtonelen en omvérwerpingen overal ter wereld waaronder de Chinese revolutie. De groei van China's macht en de belangstelling daarvoor zijn opvallend, omdat de opkomst van China geschiedt onder de rode vlag en met de Communistische Partij van China aan de macht.
Eén van de lessen van de contrarevolutie in de Sovjet-Unie is dat communisten nooit klakkeloos hadden moeten accepteren wat de CPSU zei, maar dat elke CP - trouw blijvend aan het principe van het proletarisch internationalisme - de ontwikkelingen en de ervaringen van de internationale communistische beweging zelf moet bestuderen en dat zij aan de hand daarvan haar eigen positie moet bepalen, met de marxistisch-leninistische theorie als gereedschap. De KKE behoudt zich het recht voor om kritisch te staan binnen de internationale communistische beweging met als doel de beweging en de strategie van de communisten te versterken. De KKE wijst op afwijkingen van de principes van het marxisme-leninisme en van de wetten van de socialistische opbouw maar onderhoudt bilaterale betrekkingen met communistische partijen die andere benaderingen hebben.
Op basis hiervan volgt de KKE, terwijl ze de bilaterale verhoudingen met de CP van China onderhoudt, de ontwikkelingen systematisch. Ze vormt haar eigen mening en uit deze zowel publiekelijk als naar de CPC toe. Zoals bekend maakte de KKE al tijdens het 17e Congres (2005) gewag van de uitbreiding van de kapitalistische verhoudingen in China. Sindsdien is deze tendens nog krachtiger en duidelijker zichtbaar geworden.
Ontwikkelingen in de internationale positie van China
Er bestaat geen twijfel over de groei van China's economische macht. Alom realiseert men zich dat China Japan gepasseerd is en nu de op één na grootste economie ter wereld is, na de VS [1]. In 2010 haalde China Duitsland in en werd het 's werelds grootste exporteur. In de periode januari-oktober 2009 bedroeg de Chinese export 957 miljard dollar [2]. Het aandeel van de export in de Chinese omzet bedraagt 80 procent [3]. China exporteert vijftigduizend verschillende producten naar 182 landen en tachtig van deze landen hebben handelsakkoorden of samenwerkingsverbanden met het land gesloten. De belangrijkste handelspartners van China zijn de grootste kapitalistische landen (Japan, de VS en de landen van de EU) die samen zorgen voor 55 procent van de buitenlandse handelstransacties [4].
Een feit dat illustreert welke veranderingen er hebben plaatsgevonden de afgelopen 20 jaar is dat China in 1993 olie exporteerde, maar dat het vandaag de dag gedwongen is om olie in te voeren. In 2009 was de hoeveelheid ingevoerde olie zelfs vergelijkbaar met die van de VS.
In 2010 stond China na de VS op de tweede plaats op de lijst van landen met de meeste miljardairs (130). Hun fortuin groeide binnen een jaar met 222 procent. Volgens schattingen hebben de duizend rijkste mensen in China hun rijkdom binnen een jaar met 30 procent zien groeien van 439 tot 571 miljard dollar [5].
We kunnen deze statistieken vergelijken met andere die de ellende en de uitbuiting weergeven waaronder honderden miljoen werkers in het moderne China lijden als gevolg van de 'Verrijk jezelf-politiek' die de CPC de afgelopen dertig jaar openlijk gepropageerd heeft. We noemen de volgende cijfers die op de Chinese televisie vertoond werden en schattingen zijn van het verbond van Chinese zakenlieden: 8,5 procent van de 500 grootste monopolies ter wereld zijn Chinees (43 bedrijven). Momenteel maken de Amerikaanse monopolies tweemaal zo veel winst als de Chinese maar de trend is dat Chinese monopolies individueel winstgevender zijn en dat ze een krachtiger groei vertonen dan de Amerikaanse [6].
Officiële statistieken tonen tevens aan dat het aantal privébedrijven in China in de periode 2004-2010 met 81 procent steeg en dat het aantal privébedrijven in China nu 3.596 miljoen bedraagt [7]. De winsten van de 500 grootste privéondernemingen stegen in 2009 met 23,27 procent.
Tegelijkertijd nemen deze bedrijven die hand in hand met de Chinese staatsmonopolies opereren steeds meer deel aan de internationale concurrentie. Van deze bedrijven namen er 117 deel aan 481 buitenlandse investeringsplannen, waarin zij 225,27 miljoen dollar investeerden [9]. De totale directe investeringen van China wereldwijd bedroegen in 2009 56,53 miljard dollar (5,1 procent van alle investeringen wereldwijd) waarmee China op de vijfde plaats op de lijst van investeerders belandde [10].
De opkomst van China's economische macht zette een hele reeks internationale banken (zoals HSBC, Deutsche Bank, Citigroup) ertoe aan om er bij bedrijven op aan te dringen bij hun transacties de Chinese yuan te hanteren in plaats van de Amerikaanse dollar.
Een ander noemenswaardig feit is China's toenemende verlangen om de controle te verwerven over zoveel mogelijk grondstoffen. Het centrum van deze activiteiten is Afrika (De bezetting van Libië moet mede in dat licht worden gezien, nvdr). Het volgende is bijzonder sprekend: In de negentiger jaren bedroeg de Chinese handel in Afrika als geheel ongeveer 5-6 miljard dollar. In 2003 was deze gestegen tot 18 miljard en in 2008 werd de 100 miljard dollar bereikt [14]. Tegenwoordig is China in vrijwel alle Afrikaanse landen nadrukkelijk aanwezig. In de Zambiaanse koperstreek en in de Democratische Republiek Congo bevinden zich de snelst groeiende 'Chinatowns' ter wereld. Dagelijks worden er 600.000 vaten Soedanese olie naar China getransporteerd. Een derde van de totale Chinese invoer is afkomstig uit Afrika waarbij Angola, Equatoriaal Guinea, en Soedan de grootste leveranciers zijn. Ook Tsjaad, Nigeria, Algerije en Gabon voorzien China van olie.
In ruil voor de toegang tot de natuurlijke hulpbronnen van de Afrikaanse landen investeert China in hun wegen- en haveninfrastructuur, in de infrastructuur die nodig is om de arbeidskracht te reproduceren (het bouwen van scholen, ziekenhuizen, woningen) en in de industriële infrastructuur. Chinese bedrijven leggen wegen aan in Angola en Mozambique en ze moderniseren er de havens en spoorwegen. Ook zijn Chinese bedrijven betrokken bij veel projecten in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba en in het Keniaanse Nairobi.
De zoektocht van Peking naar grondstoffen beperkt zich niet tot Afrika maar richt zich ook op dichter bij gelegen regio's. Er wordt stevig geïnvesteerd in de mijnbouw en in het ontginnen van andere grondstoffen (hout, edelstenen) in Myanmar. De Myanmarese minister van Nationale Planning en Ontwikkeling maakte bekend dat de directe buitenlandse investeringen in het economisch jaar 2008/2009 zesmaal groter waren in vergelijking met het voorgaande (985 miljoen tegen 173 miljoen dollar), 87 procent van deze investeringen kwamen uit China. Volgens sommige schattingen leunt de economie van Myanmar voor negentig procent op Chinees kapitaal.
Chinese bedrijven zijn eveneens actief in het Midden-Oosten, met name in Iran waar 516 miljoen dollar geïnvesteerd wordt in de aanleg van een enkele aluminiumfabriek voor de productie van 110.000 ton aluminium. Iran wedijvert intussen met Saoedi-Arabië om olie te kunnen leveren aan China.
Venezuela is ook een belangrijke olieleverancier. China heeft in dit land twee miljard dollar geïnvesteerd in de ontwikkeling van de oliewinning. In 2004 verkocht Venezuela 12.000 vaten olie per dag aan China, in 2006 waren dat er 200.000 en volgens planning zal dit toenemen tot 500.000 vaten in 2011. Nadat de olie in een speciaal daar voor ontworpen raffinaderij verwerkt is wordt ze naar China getransporteerd. Dit transport zal plaatsvinden door het Panamakanaal dat tegenwoordig gecontroleerd wordt door Chinese zakenbelangen en het is zodanig aangepast dat de tankers uit Venezuela erdoor kunnen; dit alles in overeenstemming met het Chinese investeringsplan. Om Venezuela in economisch opzicht aan zich te kunnen binden werden er handelsovereenkomsten ter hoogte van 9 miljard dollar gesloten voor de ontwikkeling van de Venezolaanse infrastructuur, op het gebied van de delfstoffen, de landbouw en de telecommunicatie.
China is erin geslaagd om zich ruime toegang te verschaffen tot de grondstoffen in Siberië en in Centraal-Azië. In augustis 2010 werd de pijpleiding geopend die China verbindt met de natuurlijke rijkdommen van Oost-Siberië. Aanvankelijk zal China jaarlijks 15 miljoen vaten Russische olie importeren. Naar verwachting zal dit aantal in de toekomst verdubbelen.
Daarnaast heeft China zich door de aanleg van een pijpleiding vanuit Turkmenistan toegang verschaft tot het aardgas uit de regio van de Kaspische Zee. Deze heeft een capaciteit van 30 miljard kubieke meter per jaar. Tegelijkertijd is China in onderhandeling met het Russische Gazprom over de aanleg van twee nieuwe gaspijpleidingen voor de jaarlijkse aanvoer van 63 miljard kubieke meter. Deze hoeveelheid is vergelijkbaar met de hoeveelheid gas die door de South Stream-pijpleiding van Rusland naar Zuid-Europa stroomt. Daarenboven schat men dat China voor 23 procent de controle verworven heeft over de oliewinning in Kazachstan.
De afgelopen jaren is China net als de andere imperialistische landen doorgegaan met een aanzienlijke versterking van zijn strijdkrachten. Het Chinese leger is met zijn 2.300.000 militairen het grootste ter wereld. Het is echter bekend dat de omvang van het leger tegenwoordig niet meer van belang is, wél de beschikking over moderne wapensystemen en een flexibele, goed bewapende krijgsmacht.
In 2010 verhoogde China zijn militaire uitgaven met 7,5 procent tot 532,1yuan (77,9 miljard dollar) [15]. Dit is ongeveer 25 procent meer dan de jaarlijkse Russische uitgaven en tienmaal minder dan die van de VS. Hierbij moet echter worden aangetekend dat het daadwerkelijke bedrag dat China aan zijn leger uitgeeft volgens Amerikaanse schattingen in 2010 verdubbeld zal zijn tot 150 miljard dollar en dat deze in een periode van vier jaar, sinds 2006, werden verviervoudigd! [16]
Momenteel bezit China 434 kernkoppen [17] en 1.500 ballistische raketten. De meeste hiervan kunnen een afstand van 2.800 kilometer overbruggen, twintig hebben een bereik van 4.750 kilometer en vier raketten een bereik van 12.000 kilometer. Op twee landen na heeft China de meeste onderzeeërs en het hoort bij de vijf enige landen ter wereld die beschikken over atoomonderzeeërs met ballistische raketten. In 2007 schoot China met een raket een van zijn eigen satellieten naar beneden waarmee het aantoonde ook in de ruimte te kunnen opereren en dat het zijn eigen ruimteprogramma aan het ontwikkelen is. China beschikt nog steeds over 7.580 tanks, 144 oorlogsschepen en bijna 1.700 gevechtstoestellen. Vijfhonderd hiervan zijn van de vierde generatie en in 2018 zullen jachtvliegtuigen van de vijfde generatie operationeel zijn. Het land importeert, maar produceert zelf ook tientallen moderne wapens. De patenten van wapensystemen worden gekocht of ze worden eenvoudigweg gekopieerd. Binnenkort heeft China zijn eerste vliegdekschip.
Volgens een verslag van de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen staat China wereldwijd op de tweede plaats voor wat betreft de defensie-uitgaven en de omvang van de uitrusting van haar krijgsmacht [18].
De conclusie moet luiden dat de Chinese militaire slagkracht momenteel niet te vergelijken is met die van de Verenigde Staten. Het Chinese kernwapenarsenaal heeft niet dezelfde afschrikwekkende werking om de kans op een nucleaire 'eerste aanval' te verkleinen als bijvoorbeeld het Russische. Desalniettemin heeft China op militair gebied grote vooruitgang geboekt. Dit is in de VS niet onopgemerkt gebleven. Er wordt melding van gemaakt in de verslagen van de Amerikaanse autoriteiten en in publicaties van hun deskundigen.
China maakt sinds de oprichting deel uit van de VN en het is tevens een permanent lid van de Veiligheidsraad. Het land heeft zijn financiële contributie aan de VN verhoogd van 0,995 procent van het VN-budget in 2000 tot 2,053 procent in 2006. In 1988 verklaarde China zich bereid tot het bijdragen aan 'vredesmissies' van de Verenigde Naties. Sindsdien heeft China deelgenomen aan tientallen 'vredesmissies'(Liberia, Afghanistan, Kosovo, Haïti, Soedan, Libanon enz.) en het onderhoudt een 'vredesmacht' van 6.000 militairen (19, 20). In een toespraak benadrukte de Chinese minister van Defensie dat China gedurende 2010 met 10.000 militairen aan 24 missies deelnam en dat het tijdens 'vredesmissies' een van de meest actieve leden van de VN-Veiligheidsraad is [21].
Samen met Rusland en de Centraal-Aziatische landen richtte China in 2001 de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie (SCO) op. Hoewel deze organisatie jaarlijks uitgebreide militaire oefeningen uitvoert wordt ze niet beschouwd als een militair 'blok'; de organisatie wil vooral de economische samenwerking en de politieke veiligheid van de landen in de regio bevorderen. Dit illustreert het belang dat China hecht aan een regio met enorme natuurlijke rijkdommen. De afgelopen twintig jaar is Centraal-Azië een grote bron van onenigheid geworden tussen de rivaliserende imperialistische machten. Tegelijkertijd is China sinds 1991 lid van de Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) die in 1989 op initiatief van Nieuw-Zeeland opgericht werd. Er nemen 21 landen aan deel waarin 40 procent van de wereldbevolking leeft. De APEC vertegenwoordigt 54 procent van het mondiale bbp en 44 procent van de wereldwijde handel wordt er bedreven.
Tenslotte neemt China deel aan de forums van de meest ontwikkelde kapitalistische landen (aan de G8 als waarnemer, aan de G20 als volledig lid) en zonder dat daarvoor een specifieke organisatie opgericht is werkt het land samen met de andere BRIC-landen (Brazilië, Rusland en India) die hun rol in de internationale machtsverhoudingen willen vergroten. Samen proberen ze meer invloed te krijgen binnen de G20 en hun activiteiten in de VN te coördineren. (eind deel 1)
[1]. 'The threat of the yellow giant', http://www.paraskhnio.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=435:2010-09-06-100051&catid=13:paraskhnioston-kosmo&Itemid=8
[2]. 'China is now the largest exporting power in the world', http://www.eurocapital.gr/index.php/permalink/5287.html
[3]. http://sino.by/analitics/109-analitics
[4]. http://o-kitae.ru/sovremennaya-ekonomika-kitaya/16.html
[5]. 'The philosophy of the success of the Chinese billionaires', http://www.buffett.ru/investments/?ID=3293&print=Y
[6]. 'The largest companies in China and in the world', http://russian.cntv.cn/program/news_ru/20100906/102640.shtml
[7]. 'The number of privately-owned business in China has exceeded 3.5 million', http://www.ttservice.by/index.php?name=news&op=view&id=4
[8]. 'This year the 500 most powerful private business have 5 specific characteristics', http://russian.china.org.cn/exclusive/txt/2010-09/01/content_20841263.htm
[9]. Ibid
[10]. 'China in 2009 was amongst the five biggest investors in the world', http://www.bfm.ru/news/2010/09/06/kitaj-v-2009-godu-stal-pjatym-krupnejshiminvestorom-v-mire.html
[11]. 'The global economy: The Chinese cycle', http://www.warandpeace.ru/ru/reports/vprint/51067
[12]. 'The USA: Acquisition of American bonds by China', http://www.capital.gr/NewsPrint.asp?id=1048344
[13]. 'China proceeds in the world', http://www.chaskor.ru/article/kitaj_poshel_po_miru_18811
[14]. 'A clean-up of raw materials', http://www.expert.ru/printissues/expert/2009/40/resursnuy_pylesos. The statistics that follow in this section are from this article.
[15]. 'The Pentagon is concerned about the increasing military power of China', http://www.bbc.co.uk/russian/international/2010/08/100817_cnina_military_report_pentagon.shtml
[16]. 'The Pentagon: China continues to increase its military power', http://www.voanews.com/russian/news/world-news/US-China-military-2010-08-16-100809179.html 17. 'The overall strength of China', http://www.journal-neo.com/?q=node/488
[18]. 'China has the 2nd most numerous army in the world', http://vpk.name/news/35274_voennyii_potencial_kitaya_zanimaet_vtoroe_mesto_v_mire.html
[19]. Statistics from the Russian language website of the Chinese Ministry of Trade, http://russia.mofcom.gov.cn/article/subject/zhongguo/lanmufff/200803/20080305410262.html
[20]. 'Zemin Zebao', http://russian.people.com.cn/31521/6980549.html
[21]. Yian Jiechi, 'The PR China pays more and more attention to development, taking on more and more responsibility', speech in Munich, 5 February 2010, http://russian.people.com.cn/31520/6889574.html
(*) Lid van het CC van de KKE, verantwoordelijk voor de internationale afdeling van het CC. Gepubliceerd in Communist Review 6 (2010), vertaling Frans Willems.