Luchtvervuiling, energiegebrek, bevolkingsaanwas zijn samenhangende kwesties. Geregeld lanceren de media rapportages hoeveel ton CO² er nu weer de lucht is ingegaan. Dit staat dan in het teken van de opwarming van de aarde, die ongewenste gevolgen kan hebben. Maar dit leidt af van de vraag hoeveel zuurstof er dan aan de lucht is onttrokken: dat moet er net zo inhakken. En die lucht moeten we wel inademen.
De belasting van de natuur is zo toegenomen dat men ertoe is overgegaan om de hele planeet in beschouwing te nemen. Plannen om de helft van de mensheid te verplaatsen naar een andere planeet of te laten wonen in zelfverzorgende systemen op de zeebodem zijn futuristisch. Men heeft het begrip 'the human footprint', de menselijke voetafdruk ontwikkeld: hoeveel m² grond is nodig om 1 mens in stand te houden, hoeveel is dat voor de hele mensheid; die oppervlakte lijkt er al niet te zijn.
Zo kan je ook kijken naar de menselijke luchtkolom: hoeveel m³ lucht is nodig voor 1 mens en de hele mensheid. En dit afzetten tegen de totale hoeveelheid lucht die de planeet omhult. Factoren hierbij: diameter van de planeet, hoogte van de luchtlaag die meedoet, tijdens zijn leven verademt 1 mens zoveel m³ lucht, daarnaast is een aantal m³ nodig voor alles waarvan hij leeft, wat hij verbruikt, net als bij die footprint, dan heeft hij nog een aantal dieren om zich heen die ook meedoen, aan de lucht kan normaal maar 5 procent O² onttrokken worden, de rest is afgewerkte lucht. Verder speelt dat de oceanen ook O² uit de lucht absorberen en er is plankton. Hier zit, voor mij althans, een aantal onduidelijke punten in. Door daar een slag naar te slaan kom ik erop uit dat de huidige 7 miljard aardbewoners voor pakweg een eeuw of wat in de dampkring zouden kunnen leven, maar dan is die opgebruikt. Een halve eeuw geleden zat men ook al in dit spoor, dit moet nu zwaarder wegen. En als de wereldbevolking nog eens verdubbelt dan wordt deze tijd de helft of zo. Zo eindeloos is dat niet. De lucht moet ververst worden, door groene planten, zoals men al zolang zegt. Gebeurt dit onvolledig dan bouw je een wereldomvattend probleem op.
Waterstofbussen laten rijden in stadskernen helpt daar tegen de smog, maar als die waterstof gemaakt is met fossiele brandstoffen dan is het probleem fundamenteel niet opgelost. Als men het erop laat aankomen tot luchtmonsters uitwijzen dat er wereldwijd iets mis is, dan is dat niet zo maar even bij te stellen. Hier kan men niet langer langsheen kijken.
Ondertussen wordt de hele wereld afgezocht naar de laatste resten brandstof: teerzanden, schaliegas, die net als kolen, olie en gas het milieu belasten. In dit kader wordt ook ongerief als 'biomassa' opgeruimd. Dit wordt gelanceerd als uitvinding, waarmee het milieuprobleem beheersbaar blijft. Maar in oude boeken staat dit ook allemaal al. Voorheen werd hier niets mee gedaan omdat het rendement zo laag is, of zelfs negatief: dan is er meer energie nodig voor de winning dan er uiteindelijk uitkomt. Maar als een ondernemer met zo'n project winst kan maken dan gebeurt het toch.
Tijdens mijn leven heb ik met verbazing gezien hoe de Amerikanen hun oliereserves er door draaiden, met enorme verbruikscijfers. Het verontrustende smelten van de ijskappen komt ze nu goed uit: dan kunnen ze kijken of dáár nog wat zit. Een staaltje flexibiliteit van het kapitalisme. De VS claimen dit gebied, omdat ze daar het eerste waren. Maar uit een oud reisverslag, uitgave Pegasus, blijkt dat de Russen daar eerder waren. Dus dat kan nog spannend worden.
In de jaren 1970 had De Waarheid al een stuwende milieurubriek. Kernenergie is in de krant steeds objectief beoordeeld. De CPN heeft zich toen geschaard achter de milieubeweging: 'Kernenergie nee bedankt'. Het plan om West-Duitsland vol te zetten met kerncentrales is uitgevoerd, ze staan ook langs de Nederlandse grens. Al dat opgeslagen stralende afval is nu een reuze probleem en met de plof van Fukushima hier nog overheen lijkt Duitsland zich nu op te maken om uit de kernenergie te stappen.
Voor het milieu houdt dit in: kernenergie vervangen door 'duurzame' energie is wat betreft de luchtkwaliteit geen vooruitgang, vervangen door fossiele brandstoffen is achteruitgang. Wat een erfenis. En dan lanceert gelijktijdig de politiek een reuze idee: Nederland moet aan de kernenergie, want dan heb je geen CO²-uitstoot!
Jaren geleden alweer hebben jonge onderzoekers uitgezocht dat een kerncentrale meer energie kost dan er uitkomt. Voor zo'n studie is dan geen kapitalistische uitgever te vinden. Als je alleen al let op de energie die het vergt om een 'atoomruïne' te veranderen in een 'sarcofaag', dan geloof ik dat meteen. Kernenergie staat wel helemaal onderaan het lijstje met noodoplossingen: zover mogen we het toch nooit laten komen.
Helaas wil het met de kernfusie ook niet vlotten: dat perspectief wordt telkens 25 jaar opgeschoven. Hierop rekenen is een reuze gok. Ook bolbliksems zijn interessant, maar van dat front is ook geen nieuws. In de 70-er jaren moedigde 'De Waarheid' al hergebruik, recycling aan. Dat ging in tegen het toen heersende waanidee dat we zouden leven in een 'wegwerpmaatschappij': je moest je spullen snel afdanken en vervangen door nieuwe om zo de economie draaiende te houden. Dit soort ideologietjes houdt gelijke tred met de fase van de economische conjunctuur. Tegenwoordig worden we overgoten met een 'groen' ideologietje over CO²-uitstoot en het schuldige individu dat zuiniger moet leven: volgens het lijstje van een graadje lager stoken tot gebruik je misprints als kladpapier. Zo wordt overal de rek uitgehaald, dat zijn geen structurele oplossingen.
Kortgeleden zag ik een reportage over oud papier. Beelden van enorme stapels. Inzamelen is een succes, mensen doen dat, 70 procent van het papier komt terug. En dat moet ook, zegt de woordvoerder, want anders hebben we twee keer zoveel bos nodig, maar die bossen zijn er niet. Tok! Ook op dit wezenlijke punt is na 40 jaar de rek er compleet uitgehaald. Het kapitaal doet met de milieucrisis hetzelfde als met de economische crisis: de problemen vooruitschuiven, waardoor het alleen maar erger wordt.
In plaats hiervan moet juist toegewerkt worden naar een veiligheidsmarge. Bij de huidige stand van de kennis moet dat kunnen met de zogeheten 'duurzame' energiebronnen: zon, wind, aardwarmte, waterkracht. Want daarmee heb je in principe geen belasting van de atmosfeer. Voor al deze systemen geldt dat er rendement moet zijn, niet in winst maar in energieopbrengst. Daardoor is waterkracht, getijdenstroom, bijkomstig; waar dat op aarde kan doet men dat ook wel. Aardwarmte vergt een gecompliceerde opzet, wat ook knaagt aan het rendement, maar verdient wel de aandacht.
Wind waait onregelmatig, wat systemen compliceert, maar belooft toch meer. Rendementen kunnen nog beter, die molens kunnen er ook heel anders uitzien. Met name voor Nederland een optie. Ramingen hoeveel procent van de energiebehoefte hiermee te dekken is, lopen sterk uiteen. En het kan niet zo zijn dat omwonenden die dingen dag en nacht horen zwiepen.
Voor de zon geldt ook dat deze onregelmatig schijnt, en hoe verder van de evenaar, hoe minder het oplevert. Er is wel becijferd dat als je heel Nederland vol zou leggen met panelen, je dan nog maar een fractie van de behoefte dekt. Er zat een octrooi op een met de zon meedraaiend systeem, dat is mogelijk al verlopen. Zolang kapitaalbelangen vooropstaan blijft het knoeien. Een project in Zuid-Frankrijk liep mis. En weer een grote 'Solar'-onderneming in Duitsland redt het niet. Nu is een ondernemer in Noord-Afrika bezig om het beter te doen. Ja, daar schijnt de zon. En het moet toch mogelijk zijn om die zonne-installaties te beschermen tegen zandstormen.
Langs de evenaar kan men zo elektriciteit opwekken voor de niet al te lange afstand en verder met de allang bekende elektrolyse waterstof en zuurstof maken. Dat is vervoerbaar naar noordelijke landen. Daar wordt er dan weer elektriciteit van gemaakt. Allemaal niet zo simpel, maar het moet kunnen. Er zal veel extra capaciteit nodig zijn om de eigen installaties te onderhouden en storingen op te vangen. Als dit vorm krijgt zou men ook eens kunnen kijken of het nou niet mogelijk is om extra zuurstof aan te maken om daarmee tekorten in de lucht aan te vullen of er vervolgens een procentje extra in te brengen, zodat we allemaal een tandje hoger kunnen, zonder te blijven zitten met onverwerkte waterstof. Dit alles gaat veel grondgebied in beslag nemen.
Aldus hebben we het over een mensheid die eendrachtig samenwerkt om zijn planeet bewoonbaar te houden. Samen, commuun, oh ja. De realiteit is: imperialistisch gewroet in het Midden-Oosten en waar niet al. Dit blijkt nog een dimensie te hebben: daar zit niet alleen olie en uranium, daar schijnt ook de zon. Daarom zijn berichten over de vorming van een milieuformatie die hieraan een tegenwicht kan bieden zo welkom. Dat is de weg naar energie voor iedereen.
Tweede deel van een ingezonden brief van Richard Sarlemijn.
Het eerste deel stond in Manifest 5, 2012.