'De noodzaak van planning: het herstel van het kapitalisme in de Sovjet- Unie in de jaren vijftig van de vorige eeuw en het verval van de Sovjet- economie'

Joseph Ball

De schrijver zegt hierover: "Ik denk dat dit artikel een belangrijke rol kan spelen bij het herstel van het geloof van socialisten in het bestaan van een economisch alternatief voor de markteconomie."

De belangrijkste conclusies in het artikel zijn door de schrijver zelf als volgt samengevat:

  1. De centrale planning in de Sovjet-Unie tot aan Stalin's dood in 1953 zorgde voor een sterke en technisch vooruitstrevende economie. Het was niet 'onhoudbaar', zoals meestal wordt beweerd. Als de socialistische planeconomie na de dood van Stalin was voortgezet dan had de Sovjet-Unie het uiteindelijk economisch falen kunnen voorkomen.
  2. Na 1953 had de Sovjet-Unie een stagnerende, staatskapitalistische economie. Het belangrijkste effect daarvan was dat de technische vooruitgang werd ondermijnd. Op dat gebied was er feitelijk geen sprake meer van planning maar er werd ook geen volledig concurrerende, vrijemarkteconomie geïntroduceerd. Daardoor was er geen stimulans meer voor technologische innovatie. Dit leidde tot een steeds grotere afname van de economische groei.
  3. Ook al zijn er een aantal vreselijke dingen gebeurd in Stalin's tijd, zou dat niet moeten leiden tot het ontkennen van de positieve verworvenheden, dankzij de industriële planning in de Sovjet-Unie tot 1953. Er is geen reden om aan te nemen dat een op socialistische wijze geplande economie onvermijdelijk leidt tot de repressie die voorkwam in de tijd van Stalin. Deze repressie was een reactie op de dreiging van vernietiging door de nazi's en werd niet veroorzaakt door de aard van het socialistisch systeem.
  4. De socialistische planeconomieën in de toekomst hoeven het Sovjetmodel niet te kopiëren in de zin van het leggen van de nadruk op de zware industrie, de omvang van de resultaten, voorbijgaan aan vervuiling etc. De Sovjet-ervaring toont echter wel aan dat socialistische planning een levensvatbaar, in potentie succesvol model is. De socialistische economieën van de toekomst kunnen prioriteit geven aan andere sectoren dan de zware industrie en kunnen veel gemakkelijker een aanpak ontwikkelen voor aspecten als vervuiling en dergelijke.

(*) Joseph Ball is de schrijver van het artikel uit 2010 met bovenstaande titel, dat is gepubliceerd in de Marxistische internetkrant Cultural Logic (http://clogic.eserver.org/2010/Ball.pdf). Hij schrijft over onderwerpen met betrekking tot de economische structuren en economische ontwikkeling van de voormalige socialistische landen. Hij is o.a. auteur van het artikel: "Heeft Mao werkelijk miljoenen gedood tijdens de grote stap voorwaarts?", dat is verschenen in het online magazine 'Monthly Review'.
Vertaling J.Bernaven.