Demonstratie voor een onafhankelijk Schotland. (Foto: scottishtimes.com)
Ron Verhoef
In 2010 was David Miliband de gedoodverfde favoriet om Gordon Brown op te volgen als partijleider van Labour. Hij had niet alleen de steun van Brown, maar ook van diens voorganger, Blair. Dat was niet raar aangezien David Miliband een overtuigde vertegenwoordiger is van de Derde Weg van Blair. Het was dan ook een enorme verrassing dat niet hij, maar zijn broer Ed, de verkiezingen voor het partijleiderschap won.
Ed stond voor een vernieuwd links elan. Terug naar de roots van de sociaaldemocratie. Dat leverde hem de belangrijke steun van de vakbonden op. Toch brak Ed Miliband niet radicaal met de vleugel van Blair. Zijn broer kreeg een functie in het schaduwkabinet en speelde zo toch nog een belangrijke rol binnen de partij. Maar het tij lijkt te keren. Zoals ook in Nederland een deel van de PvdA een beweging terug naar links probeert te maken, zo gebeurt hetzelfde met Labour. De representanten van Blair raken daardoor steeds meer geïsoleerd en kritiek op Blair valt nu ook binnen Labour te horen, hoe minimaal ook.
Tegen deze achtergrond is het wellicht niet heel erg verrassend dat David Miliband op 30 maart aankondigde de actieve politiek te verlaten. Hij geeft zijn parlementszetel op en verlaat het schaduwkabinet. Het officiële verhaal is dat hij een functie aanvaardt bij de Verenigde Naties. Het kan echter geen toeval zijn dat hij juist opstapt nu Labour zo duidelijk de veren van Blair tracht af te schudden. Dat is ook electoraal nodig.
Een week eerder maakte de regering van Schotland immers bekend dat in 2014 een referendum zal worden gehouden over de Schotse onafhankelijkheid. Hoewel de Schotse regering al sinds 2009 een referendum had aangekondigd komt deze er nu uiteindelijk aan. Dat is goed getimed want juist nu neemt de steun voor de onafhankelijkheid onder de Schotten toe. Tot voor kort was een dergelijk referendum uitgedraaid op een nederlaag voor de nationalistische regering van Schotland, maar volgens de laatste peilingen maakt Schotse onafhankelijkheid nu een serieuze kans.
Dat dat juist nu gebeurt, is niet heel vreemd. De Schotten stemmen traditioneel links (de Schotse nationalisten van de SNP zijn dan ook linkse nationalisten die in Europa tot de fractie van Verenigd Links behoren). Zolang zo'n soort politiek ook in Engeland wordt gevoerd, zoals onder Blair, is de steun voor onafhankelijkheid laag. Onder conservatieve regeringen neemt de roep om onafhankelijkheid juist weer toe. Dat was zo onder Thatcher en Major, maar nu dus ook onder Cameron. De Schotten hebben het gevoel dat de conservatieve regering hen dingen oplegt die ze zelf nu juist niet willen. Het zal dan ook niemand verbazen dat de relatie tussen Cameron en Salmond (de SNP-premier van Schotland) uiterst moeizaam is.
Mocht Schotland inderdaad zijn eigen weg gaan, dan heeft dat ook voor Labour een enorme impact. De Tories kunnen rekenen op de kiezers van de Engelse middenklasse, waardoor ze in Engeland al snel aan een meerderheid komen. Labour kan echter rekenen op de steun van de arbeidersklasse van Engeland en Wales en op de arbeiders- en middenklasse van Schotland. Juist die Schotse steun is vaak belangrijk gebleken, ook bij de eerste verkiezingen die Blair won was dit zo. Toen wist Blair de conservatieven uit vrijwel heel Schotland te verslaan. Het was dus Schotland dat de doorslag gaf.
Is het dus toeval dat het opstappen van Miliband een week komt nadat de Schotse regering het referendum aankondigde en een paar dagen nadat peilingen lieten zien dat zo'n referendum zeker niet kansloos is? Dat lijkt iets teveel van het goede. Het lijkt er eerder op dat de beweging naar links verklaard moet worden vanuit een wens Schotland te paaien en zo een belangrijke achterban binnen boord te houden. De sleutel daarvoor ligt echter niet bij David Miliband maar bij wat de Schotse kiezer op 8 september 2014 zal beslissen.