TRUKE
Rinze Visser
Schrijver dezes woont in een achterstandswijk. Niet voor het eerst. Nee, ik ben niet verhuisd naar een andere achterstandswijk, woon nog steeds in dezelfde buurt. Wat is een achterstandswijk? Vroeger, toen ik nog een jongen was, woonde, naar de huidige maatstaven, zeker driekwart van de Nederlandse bevolking in een achterstandswijk. Je zou kunnen zeggen dat bijna heel Nederland één achterstandswijk was. Bijna, want uitgezonderd de 'betere buurten', waar toen de welgestelden woonden.
En je had toen zogenaamde 'achterbuurten'. Zo noemde men toen de achterstandswijken in die grote achterstandswijk die bijna heel Nederland was. Maar wanneer noem je een buurt een achterstandswijk? Groeit het gras er langzamer? Zingen de vogels er minder mooi dan elders?
Sinds al weer een behoorlijk aantal jaren hierover gehoord en gelezen te hebben zou je de definitie van een achterstandswijk, zoals nogal wat sociologen en politici die zien, als volgt kunnen uitleggen: het gaat goed met Nederland; helaas zijn er wat buurten die achterblijven; het gemiddeld inkomen is er laag; nogal wat mensen leven er van een uitkering waardoor er een goede 'sociale samenhang' ontbreekt. Vaak worden ook nog genoemd: hangjongeren en een 'teveel aan goedkope huurwoningen'.
Zo worden er plannen gemaakt. Wijkverbeteringsplan, heten ze meestal. De mensen in de buurt mogen meepraten. Meestal wordt er dan een 'klankbordgroep' in het leven geroepen. Niet zelden draait het er dan op uit dat een aantal 'goedkope' huurwoningen gesloopt worden en er duurdere gebouwd worden. Vaak ook stoten wooncorporaties huurwoningen af door ze te verkopen. Dat alles in de hoop dat de samenstelling van de buurtbevolking verandert. In positieve zin, natuurlijk. Positief betekent dan: minder mensen met lage inkomens, meer mensen met hogere opleidingen met goed betaalde banen. Opdat de achterstandswijk een beetje een 'betere buurt' wordt... Door meer huur te moeten betalen en met hoge hypotheeklasten word je dus een 'beter' mens. Zonder te hoeven verhuizen kom je vanzelf 'op stand' te wonen. De illusie...
De wijk waar ik woon is al vaker dan één keer een achterstandswijk genoemd. Na een opknapbeurt was hij na korte tijd in journalistentaal toch weer een achterstandswijk. Werd er een kleine wietplantage opgerold? Moest de politie een keer optreden bij een familieruzie? Achterstandswijk! In de tweede helft van de jaren negentig van de vorige eeuw (jeugdige lezers, zo lang is dat echt niet geleden) werd onze buurt ook tot achterstandswijk benoemd. Er scheen van alles mis te zijn. Drugsgebruik door pubers, slecht tuinonderhoud en meer slechts. Tenminste, dat schreven de kranten. Wijkverbeteringsplan! Burgemeester & wethouders, Woningbouwvereniging, een bankinstelling, een architectenbureau uit Groningen, een advocaat, het bestuur van de buurtvereniging, dat buiten de leden om de buurtvereniging wilde opheffen en er een stichting van wilde maken, samen met niet te vergeten de politieregio(!), zij allen hadden zich verenigd om de buurt te vernieuwen, te herscheppen. Enkele van de 'participanten' hadden flinke bedragen voor een herschikking van de sociale dominantie in de buurt ter beschikking gesteld. Eén persoon aan wie een speciale positie was toebedacht zou daar, via een bepaalde constructie, voor beloond worden.
Niet lang daarna bleek niet het overal gebruikte optelsommetje het probleem te zijn. De ziekte waar een buurt vooral aan leed was gelegen in het feit dat twee jaar daarvoor de NCPN bij raadsverkiezingen met afstand de meeste stemmen in de wijk had gekregen. Er moest kennelijk wat gebeuren om de grote NCPN-verkiezingssteun terug te dringen. De band tussen een bepaalde 'sleutelfiguur' en instanties - vooral B & W en het politieapparaat - was zeer innig. Dat waren andere tijden.
Nu terug naar de onze. Er is alweer een wijkverbeteringsplan. Nu er overal in de woonwijken van de gemeente bezuinigd wordt is er voor de wijk waar ik woon opeens extra geld beschikbaar. Waar overal elders op openbaar groen bezuinigd wordt - minder struiken, bloemen en bomen, meer gras - wordt deze wijk behoorlijk opgeknapt. Overal wordt beplanting aangebracht, worden nieuwe bomen geplant. Het moet een voorbeeldwijk worden. Van achterstandswijk naar voorbeeldwijk, zullen we maar zeggen.
Een voorbeeldwijk in het kader van de 'participatiesamenleving'. De opknapbeurt van de buitenkant is de afleidingsmanoeuvre voor wat er binnenin staat te gebeuren. Het is niet zomaar dat gedeputeerden, Provinciale Statenleden, Kamerleden - waaronder Samsom - door de wijk hebben geparadeerd. De wijk trok en trekt een speciale belangstelling. Waar komt het geld vandaan, in een tijd van crisis en forse bezuinigingen? Van de provincie! Uit de pot van de verkochte NUON-aandelen. Er zijn in de provincie projecten voor aangewezen, waaronder één woonwijk in de hele provincie. Precies, de 'achterstandswijk' waar ik woon. Waarom precies deze wijk? Het zou zomaar kunnen omdat de NCPN er nog steeds met afstand de meeste stemmen met de raadsverkiezingen haalt. Dat er zoveel communistische kiezers wonen, ook na eerdere wijkverbeteringsplannen, dan moet er daar toch iets mis zijn. Dat zal men natuurlijk nooit toegeven. Het zal dan wel zuiver toeval zijn.
In begin jaren dertig van de vorige eeuw (dat is wel lang geleden, jeugdige lezers) kreeg de Communistische Partij van Nederland (CPN) - de voorloper van de NCPN - in mijn woonplaats een eigen gebouw. Niet lang daarna werd ernaast een woonhuis opgekocht en als politiebureau ingericht. Zuiver toeval natuurlijk. Daaraan moest ik denken toen ik in de krant las dat de wijk waar ik woon alweer een achterstandswijk was en naast een aantal openbare werken in de provincie als enige woonwijk was uitgekozen om voor die provinciale gelden in aanmerking te komen. Participatiesamenleving, wijkverbetering, bezuinigingen op zorg, op subsidies, meedoen, eigen kracht, samen met de buurtinvloed van de NCPN, die combinatie zal het geweest zijn. Geen toeval dus. Maar naar de huidige politieke maatstaven een 'wijs' besluit...