Mondiale systeemcrisis

Globalisering volgens Chinees recept

De Amerikaanse president Obama (l) en de Chinese president Xi Jinping (r) vertrekken van een persconferentie in de Grote Hal van het Volk in Peking op 12 november jl. Obama was onder meer in China voor het bijwonen van de 22ste APEC-top. (Foto: ZLV)

De Chinese president Xi Jinping en de Amerikaanse president Obama inspecteren de wacht in Beijing op 12 november jl. Rondom de toppen, APEC en G20, spraken deze twee leiders veel met elkaar, waarbij de nieuwe realiteit centraal stond dat China de VS economisch ingehaald. (Foto: ZLV)

Tegen de achtergrond van een voortgaande systeemverandering op wereldschaal presenteert het onderzoeksteam van de onafhankelijke Europese denktank LEAP/E2020 ook deze maand weer zijn analyse van de laatste ontwikkelingen: de groeiende invloed van China en de BRICS-landen op de economische en geopolitieke situatie (zie onderstaand persbericht); het einde van de Europees-Russische patstelling in de Oekraïne-crisis; het vastlopen van de Europese natiestaten en de hoop op een wederopstanding op Europees niveau.

Daarnaast bestuderen de onderzoekers de situatie rond schalieolie en -gas: is hier sprake van een revolutie of eerder van bedrog door Amerikaanse manipulatie van cijfers en markten?

Tot slot verkent het team de mondiale, speculatieve geldstromen op de valutamarkten, de zogenaamde carry trade.

Persbericht bij GEAB nr. 89 (15 november 2014)

Sinds 2006 analyseren wij in GEAB de ontwikkeling van wat wij vanaf het begin de 'mondiale systeemcrisis' hebben genoemd, en voorspellen wij fase voor fase het verloop ervan. Dat we in een 'crisis' verkeren, betwijfelt sinds 2008 niemand meer. Dat die 'mondiaal' is, wordt ook algemeen aanvaard. Maar heeft de wereld begrepen dat ze ook 'systemisch' is, dus alle sectoren en gebieden van de huidige wereldorde - politiek, economisch, financieel, sociaal, geopolitiek, enz. - in haar greep heeft?

Een voor iedereen duidelijk zichtbaar onderdeel van deze systeemverandering is het optreden van nieuwe, zeer grote, internationale spelers, die de wereldorde, zoals die door de Verenigde Staten na de Tweede Wereldoorlog werd ingericht en na de val van de Sovjet-Unie werd voltooid, ter discussie stellen. Daarom spreken wij in GEAB al geruime tijd van de krachtige basistrend van het ontstaan van een multipolaire wereld, die hervormingen van de bestaande internationale instellingen noodzakelijk maakt, of, als dat niet mocht lukken, de inrichting van een nieuw 'wereldbestuur'. (Dit laatste zou moeten gebeuren in een nog niet precies te omschrijven proces, waarbij volgens ons Europa een historische rol zou kunnen spelen, dankzij zijn unieke ervaring met de integratie van staatkundig soevereine structuren van onderscheiden grootte en inwonertal in één supranationale structuur.)

Er is daarnaast ook nog een tweede, algemeen erkende, krachtige basistrend die een enorme bijdrage kan leveren aan de opbouw van de nieuwe wereldorde: het internet. Dat vergemakkelijkt niet alleen de mondiale economische stromen, maar vormt ook de voorwaarde voor een wereldwijd sociaal netwerk, waaruit een nieuwe, horizontale, mondiale samenleving kan ontstaan. Dat is een type maatschappelijke structuur, dat zich wezenlijk onderscheidt van de hiërarchische samenlevingen die in de 19e eeuw ontstonden en die - op nationaal, internationaal en supranationaal niveau - officieel het grondmodel van onze politiek-institutionele systemen zijn blijven vormen. Organisatiestructuren in de vorm van piramides gaan dus veranderen in horizontale netwerkstructuren.

Deze twee fundamentele trends zullen de contouren van de wereld-van-morgen gaan bepalen: van unipolair naar multipolair, en van piramide naar netwerk. Wij zijn van mening dat de strijd tussen het oude systeem en deze nieuwe ontwikkelingen al aan de gang is. Maar omdat de acteurs van de wereld-van-gisteren elk begrip voor deze toekomstgerichte ontwikkelingen missen, proberen ze met alle klassieke onderdrukkingsmethoden - van financiële, militaire, religieuze of ideologische aard - de 'natuurlijke' ontwikkeling van de wereld tegen te houden. Natuurlijk zullen ze deze strijd verliezen, maar afhankelijk van hoelang het zal duren voordat deze spelers van de oude wereld zich voegen in de nieuwe, kan de schade die onder de mensen wordt aangericht, aanzienlijk zijn.

Als nieuwe spelers op het wereldtoneel behalen de Chinezen indrukwekkende successen. Vorige maand beschreven we hoe de wereld steeds meer een Chinees karakter krijgt. Deze maand laten we aan de hand van enkele internationale gebeurtenissen zien welke gevolgen deze Chinese vorm van globalisering voor het 'wereldbestuur' heeft.

• Het is voor het eerst dat de Amerikanen zich in een klimaatakkoord met China verplichten om hun CO2-uitstoot tot 2025 met 28 procent te verminderen. Deze overeenkomst is voor hen veel beperkender dan voor de Chinezen, want die hoeven pas in 2030 met de reductie te beginnen. Zelfs als het Amerikaanse Congres een dergelijke fundamentele beleidswijziging in de Amerikaanse klimaatpolitiek niet zou ratificeren, dan nog is dit het eerste bilaterale akkoord waarbij het voordeel niet meer aan Amerikaanse zijde ligt. Bovendien wordt nu rekening gehouden met het belangrijke gegeven dat een inwoner van China verantwoordelijk is voor een jaarlijkse CO2-uitstoot van 7 ton en een Amerikaan voor 16 ton. Daarom vindt iedereen allang dat van de Amerikanen een extra inspanning verlangd mag worden. Die hebben dat echter altijd afgewezen door te verwijzen naar de totale CO2-uitstoot van China, maar in werkelijkheid met het doel om de Chinese economische ontwikkeling en de vraag naar olie - die de prijs ervan zou opdrijven - te remmen.
• Tijdens de APEC-top (Asia-Pacific Economic Cooperation) van begin november in Beijing was duidelijk te zien hoe belangrijk China inmiddels op het wereldtoneel is geworden. Niet alleen werd het klimaatverdrag met de VS ondertekend, ook werden een aantal akkoorden over handelsliberalisering gesloten (inzake visumvrijheid, deviezen, veiligheid en milieu), een Chinees-Amerikaans handelsverdrag en een vrijhandelsverdrag tussen China en Zuid-Korea (een strategische bondgenoot van de VS in Azië). Ook werd voortgang geboekt bij het sussen van de territoriale conflicten tussen China en enkele van zijn Zuid-Aziatische buren, zoals de Filippijnen, Japan en Vietnam. Met name de Japanse premier Abe toonde zich vol begrip voor China. De globalisering krijgt weer vaart, maar nu onder Chinese leiding, en dat maakt haar heel anders.
• In Beijing ondertekenden China en Canada verdragen met een gezamenlijke waarde van 2,5 miljard dollar en bereikten overeenstemming over valutatransacties in yuan. In september waren Europa en Rusland het doel van het Chinese charmeoffensief, deze maand waren de VS aan de beurt ... alleen hoefden de Chinezen er deze keer niet eens voor in het vliegtuig te stappen, de Amerikanen kwamen naar China.
• Zelfs op de ASEAN-top (Association of Southeast Asian Nations) van 9 tot 13 november in Birma - voor China eigenlijk altijd een onaangenaam forum, want steeds weer het toneel van debatten over de talrijke gebiedsconflicten tussen China en de ASEAN-landen - verliep deze keer uitstekend voor de Chinezen. Die bereikten onder andere dat de ASEAN-landen erkennen dat China met recht eist dat over deze conflicten bilateraal wordt onderhandeld. In dit kader werd ook een ASEAN-Chinees vriendschapsverdrag gesloten, dat de Chinezen meteen met een krediet van 20 miljard dollar inhoud gaven.
• De G20-top van 15 en 16 november in Brisbane, Australië, heeft zich tot doel gesteld om een hervorming van de internationale instellingen op de rails te zetten. De Groep-van-20 wil haar bestaansrecht bewijzen door een afspiegeling te gaan vormen van de wereld van de 21e eeuw. Slaagt ze hier niet in, dan zal ze niet lang meer bestaan. Door dit zeer legitieme ultimatum hebben de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) het zwaartepunt van de agenda van de top bepaald en hebben ze nu inspraakrecht bij het zoeken naar een compromis met het Amerikaanse Congres, dat een hervorming van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) - waardoor de opkomende economieën meer invloed moeten krijgen - zou willen verhinderen. Over de meest geschikte strategie daarbij bestaat al overeenstemming: van één totale hervorming zal worden afgezien en in plaats daarvan zullen de afzonderlijke onderdelen stuk voor stuk worden afgehandeld. Zo kunnen de veranderingen bij meerderheidsbesluit doorgevoerd worden en wordt een Amerikaans veto onmogelijk. De uitdaging ligt er en de oplossing is binnen handbereik. Wij gaan er dan ook vanuit dat onder leiding van de BRICS-landen de G20 voor het einde van het jaar successen kan behalen.
• Binnen de Wereldhandelsorganisatie WTO heeft India een indrukwekkend succes geboekt bij de onderhandelingen in het kader van het in december 2013 gesloten Bali-akkoord. Zonder dat de verdragsteksten hoefden te worden aangepast, lukte het India om zijn programma voor voedselzekerheid als verdragsconform geaccepteerd te krijgen en kon het land het verdrag dus gewoon ondertekenen. Overigens zou de WTO een hernieuwde mislukking waarschijnlijk niet overleefd hebben.
• In de onderhandelingen rond het Iranconflict is inmiddels de invloed van Rusland, China en ook Duitsland van beslissende betekenis geworden. Op 24 november moet er een compromis liggen voor het beëindigen van de geschillen, zodat de sancties kunnen worden opgeheven en Iran terug kan keren op het wereldtoneel. Dan kan dat land ook weer de rol spelen die het op grond van zijn grootte en ligging zou moeten hebben bij het vrede stichten in het Midden-Oosten. Wij gaan er ondanks de bestaande moeilijkheden vanuit dat een oplossing gevonden wordt.

Al deze ontwikkelingen binnen een periode van nauwelijks een maand! De wereld lijkt weer te bewegen, aangedreven door de dynamiek van de opkomende landen. De wereld is nu multipolair, vredelievend, open, en ook het Westen vindt daarin zijn plaats.

Bron: www.leap2020.eu
Vertaling en bewerking: Louis Wilms.