Van de redactie

De NCPN werkt gedurende het Zesde Congres aan strijdbare politieke koers en een versterkte partijleiding

Het presidium dat gekozen is op de eerste dag van het Zesde Congres op 19 december jl. Dit presidium leidt de partij totdat de gedelegeerden vanuit de afdelingen een nieuw partijbestuur hebben gekozen in april. In het presidium is de verjonging van het kader duidelijk zichtbaar. (Foto: Manifest/RdS)

Kloof tussen 'rijke' en 'arme' zzp'ers is groot. (Foto: www.z24.nl)

Er wordt weer flink gestaakt in de metaalsector om druk te zetten op de cao-onderhandelingen. (Foto: FNV Bondgenoten/Flickr/cc/by)

De tweedeling in Nederland grijpt razendsnel om zich heen: materieel en moreel. De politici op het Binnenhof raken steeds meer verwijderd van wat er bij velen in ons land leeft. Morrelen in de marge door de oude en nieuwe sociaaldemocraten heeft geen zin. Populistisch haatzaaien nog minder. Alleen gezamenlijke georganiseerde strijd kan het kapitalistische tij keren. De FNV wordt langzaamaan weer een strijdorganisatie. Maar de vakbeweging moet economische strijd verbinden met politieke eisen en niet blijven polderen. Wanneer vindt de eerste politieke staking plaats? Wanneer stopt de FNV met het sociaal partnerschap, alsof kapitaal en arbeid maatjes zijn die er samen wel uitkomen, in plaats van klassentegenstanders?

Welke bijdrage kunnen partij en krant bieden om de werkenden een krachtiger stem te geven? Hoe kan het zelfbewustzijn en het klassenbewustzijn van de werkende klasse worden versterkt? Hoe kunnen de wetenschappelijk socialistische klassieken verbonden worden met de strijd in de huidige tijd? Hoe verbind je dus theorie en praktijk? Hoe kan een (sterke) communistische partij worden opgebouwd onder niet-revolutionaire, maar wel polariserende, omstandigheden? Hoe kan worden voorkomen dat politieke en economische oorlogsvoering overgaan in miltair geweld? Hoe moeten vreemdelingenhaat en -angst, nationalisme, populisme en extreem-rechtse opvattingen worden omgebogen vanuit het inzicht in de noodzaak van strijd voor het socialisme? Hoe kunnen onzekerheid en verwarring die heersen in brede kringen van de werkende klasse worden omgezet in strijdbereidheid en georganiseerd verzet van (de voorhoede van) die werkende klasse, het meest bewuste deel? Wat zijn de meest geëigende praktijken waar energie ingestoken moet worden? Welke prioriteitstelling dus in de strijd in buurten, bedrijven en vakbeweging? Hoe verbind je deze strijdterreinen? Hoe kan woede en teleurstelling worden omgebogen in verzet en georganiseerde strijd?

Veel vragen, maar in die vragen ligt ook het begin van een juist antwoord: een heldere richting voor de strijd voor het socialisme. Antwoorden beginnen bij het stellen van de juiste vragen. Het meest bewuste deel van de werkende bevolking instrumenten in handen geven om het beginnende verzet krachtiger en efficiënter te maken. De huidige verwarring biedt nieuwe mogelijkheden tot perspectiefrijk verzet en succes. Dat tonen tal van recente ontwikkelingen. Manifest biedt weer een aantal analyses die bruikbaar kunnen zijn in de praktijk en die voorbijgaan aan de platvloerse verklaringen die dagelijks over de werkende mensen worden uitgestrooid.

Het verdwijnen van de vaste baan

Over de gestage afbraak van de vaste banen wordt meestal slechts zijdelings geschreven. Het omzetten van vastwerk in flexibele en uitzendbaantjes voltrekt zich bijna geruisloos. De opmars van zzp'ers, die daar grotendeels het gevolg van is, staat veel centraler en krijgt al tien jaar alle aandacht. Het is ook een onderwerp waarin je makkelijk kunt verdwalen. Als de werkelijke oorzaken niet worden genoemd is het makkelijk discussiëren over de uitwassen. Nederland maakte afgelopen zomer mee dat het aantal mensen met een vaste baan was gezakt tot onder de vijf miljoen. Het is waarschijnlijk heel lang geleden dat dit aantal lager was. De keuze van de ondernemers voor een flexibeler arbeidsmarkt om hun arbeidskosten te verlagen en de winstmarges daarmee te verhogen doet zijn werk gestaag. De flexibele schil wordt steeds groter en gevarieerder: van uitzendwerk tot allerlei vormen van deeltijd- en oproepbaantjes, soms meerdere naast elkaar om rond te komen. Losse baantjes zonder deugdelijk toekomstperspectief, vaak zonder pensioenopbouw en sociale zekerheid.

Zo steeg het aantal gewerkte uren in de uitzendbranche in 2015 met 10 procent en de omzet met 11 procent. De uitzendsector neemt hiermee de grootste baantjesgroei voor zijn rekening: 70.000 mensen. Het aantal uren in de techniek steeg zelfs 20 procent, in de industrie nam het toe met 8 procent en in de administratieve sector met 9 procent. Op die manier is het dus erg makkelijk praten over herstel van de arbeidsmarkt. Alles en nog wat telt tegenwoordig mee als werkgelegenheid. Zo kun je de echte werkloosheidscijfers makkelijk 'opleuken'. Vooral jongeren krijgen nauwelijks toegang tot vastwerk. Zij worden steeds meer ingezet als goedkope dagloners. Bij jongeren halveerde het aandeel vastwerk van 55 procent in 2003 tot iets meer dan een kwart in 2015. Dertig procent minder in 15 jaar!!

Volgens het CBS werken er bijna 1,35 miljoen mensen als zzp'er. Veel zzp'ers gebruiken hun werk als bijbaan, naast een pensioen of een betaalde baan. Voor 800.000 mensen is het zzp-werk de belangrijkste of de enige bron van inkomsten. Zij zagen hun inkomen de laatste jaren drastisch dalen. In de discussie rondom de zzp'er wordt terecht gewezen op de grote verschillen tussen hoogopgeleide zelfstandigen en ontslagen werknemers die alleen nog als zzp'er wat kunnen verdienen. Het is daarom volstrekt begrijpelijk dat laagopgeleide en minder kansrijke zzp'ers vast werk willen en niet verward mogen worden met de relatief kleine groep die wel met volle overtuiging zzp'er is. De feitelijke ontwikkeling blijkt juist andersom: bij laagopgeleiden is het aandeel vaste banen het hardst afgenomen en bij hoogopgeleiden het minst. Hoogopgeleiden hebben daarmee niet alleen meer flexbaanzekerheid, maar ook meer vastwerkzekerheid.

Volop ontslagen

Een kleine greep uit de berichten de afgelopen maand toont aan dat er met regelmaat ontslaggolven plaatsvinden. Het gaat daarbij meestal om vaste arbeidsplaatsen die niet meer als zodanig zullen worden opgevuld. De strategie is gericht op minder mensen en meer kapitaal en winst. Volgens het World Economic Forum zullen de komende vijf jaar vijf miljoen arbeidsplaatsen verdwijnen door de robotisering. Supermarkt Walmart sluit wereldwijd honderden winkels met gevolgen voor 16.000 werknemers. Verlieslijdend Yahoo schrapt 1500 arbeidsplaatsen (15% van het personeelsbestand). General Electric schrapt na de fusie met Alstrom 6500 formatieplaatsen. Bij British Gas verdwijnen 500 abeidsplaatsen. BP schrapt de komende twee jaar nog eens 4000 plaatsen. In deze sector verdwijnen wereldwijd in sneltreinvaart arbeidsplaatsen. Dat geldt ook voor banken en verzekeraars. Bij de Rabobank verdwijnen de komende jaren 6000 echte banen. Credit Suisse laat 4000 arbeidsplaatsen verdwijnen. Bij Barklays verdwijnen, verspreid over drie jaar, 19.000 arbeidsplaatsen. Verzekeraar Vivat schrapt een derde van het aantal plaatsen: 900 tot maximaal 1200 (van 3200 werknemers). Blokker gooit er bij Xenos 250 uit. Het Medisch Spectrum (ziekenhuis) in Twente schrapt 300 formatieplaatsen (10%), na opening van nieuwbouw. Bij het Gelderse thuiszorgbedrijf Vérian wacht 600 werknemers ontslag. Vast werk wordt vervangen door tijdelijke baantjes.

De loonkloof tussen top en werkvloer groeit gestaag en soms zeer onstuimig

De loonkloof in Nederland is de afgelopen jaren gestaag groter geworden. In doorsnee verdient de top bijna zes keer zoveel als de werkvloer. In de financiële sector, met onder meer de banken, krijgen de best betaalden zelfs twaalf keer meer dan de gewone werknemers. De loonkloof is het kleinst in het onderwijs, de zorg en het openbaar bestuur. Het bruto jaarsalaris van de topverdieners kwam in 2014 uit op gemiddeld 234 duizend euro. Gecorrigeerd voor het effect van parttimers en stagiairs lag het salaris van de doorsneewerknemer 5,8 keer zo laag. In 2010 was dat nog 5,5 keer; de loonkloof is de afgelopen jaren dus geleidelijk verder gegroeid.

Het gros van de grootverdieners is man, maar het aantal vrouwen neemt langzaam toe. De kloof is het grootst bij banken en verzekeraars, waar de top (de vijf best betaalden) gemiddeld 11,7 keer meer verdiende dan de doorsneewerknemer, een geringe afname nu de veelverdieners bij banken en verzekeraars in het spotlicht staan. Ook in de informatie en communicatie (de techsector) en de zakelijke dienstverlening is het beloningsgat relatief groot. Bij 88 van de duizend onderzochte bedrijven verdiende de top meer dan tien keer zoveel als de doorsneewerknemer. Die verdienen schandalig weinig. Dat is onder meer te zien bij uitzendbureaus, supermarkten en warenhuizen, waar ook relatief veel jongeren werken.

Mondiaal werd de ongelijkheid ook groter, sneller dan verwacht. DE 62 MEESTVERMOGENDEN BEZITTEN EVENVEEL ALS DE ARMSTE HELFT (ONGEVEER 3,6 MILJARD MENSEN). Belastingparadijzen bieden rijke particulieren en multinationals de mogelijkheid hun vermogensvoorsprong op de rest van de wereld verder te vergroten. Dat toont ook de auto-industrie: het sjoemelschandaal van Volkswagen alleen al, het topje van de ijsberg, kost 45.000 gezonde levensjaren. Toch wint de autolobby, diesels in Europa blijven nog jaren vuil. Mag van de rechtse politieke meerderheid in Europa. Kapitalisme is een verdorven systeem.

Aanval op pensioenen neemt in hardheid toe

De aanvallen op de positie van de arbeidersklasse zijn niet alleen gericht op de werkenden. De pensioenen (uitgesteld loon) dreigen ook steeds meer en harder te worden aangepakt. De aanval is nu gericht op het gegarandeerde pensioen. Peter Borgdorff, directeur van het pensioenfonds PFZW en anderen, pleiten voor het loslaten van het gegarandeerd pensioen en mensen in de plaats daarvan voor een individueel pensioenpotje te laten sparen. Garanties geven zou boterzacht zijn en peperduur. Dus zouden die zo snel mogelijk overboord moeten worden gezet. In de plaats daarvan zouden pensioenfondsen hun best doen om het potje van de deelnemers zo vol mogelijk te krijgen. Maar garanties over de hoogte van de pensioenfondsen willen ze niet meer geven. Terecht stelt de FNV daar tegenover dat de garantie (zoveel mogelijk) behouden moet blijven. Werknemers en gepensioneerden zitten niet te wachten op proefballonnetjes nu er volop sprake is van pensioenkortingen. De boosdoener is de door DNB afgedwongen rekenrente. 'Geef garantie voor pensioenen niet op', stelt ook Bernard van Praag, emeritus hoogleraar economie. "Afschaffen van het gegarandeerd pensioen zal alleen maar tot duurdere en slechtere pensioenen leiden". "De onnodig strenge eisen zijn het probleem. Die moeten worden versoepeld."

Niet het belang van de werknemers, maar de belangen van de ondernemers staan voorop in politiek Nederland. Omscholing, geleidelijke veranderingen met behoud van arbeidsplaatsen staan de winstgevendheid maar in de weg. Maar ook democratisch overleg kost de baasjes teveel tijd. Liever 'Arabisch ingrijpen' in plaats van 'oeverloos' overleg. Dus weg met alle democratische ballast. De strijd tegen de eenzijdige kapitalistische kijk op de 'noodzaak' van verhoging van de winstgevendheid ten koste van de belangen van de werkende klasse moet worden versterkt. Maar dat zal niet gaan zonder de noodzaak van een socialistische maatschappij centraal te stellen in de (ideologische) strijd. Dat zal niet gaan zonder te begrijpen dat de werkende klasse de producent is van alle welvaart. De arbeiders zijn de werkelijke ondernemers. Zij worden gedwongen om, zolang het privébezit van productiemiddelen en kapitaal nog bestaat, de leiding van hun werkzaamheden in handen te geven van de bezittende klasse en worden stelselmatig uitgebuit. Inmiddels is de vermaatschappelijking zover gevorderd dat de bedrijfsvoering beter af is zonder de bezittende klasse. Die is alleen nog een loden last op de schouders van de werkelijke producenten van de vooruitgang: de werkende mensen.

Onder kapitalistische verhoudingen maken de grote banken en industriële conglomeraten de dienst uit. Deze belangengroepen bepalen wat er gebeurt op het politieke toneel in alle Europese landen. Ver weg van het publieke politieke debat en de parlementaire 'democratie' bepalen niet-gekozen technocraten in dienst van de heersende klasse de route. Voor communistische partijen moet hoe dan ook de strijd voor het socialisme centraal staan.

De NCPN komt op zaterdag 13 februari bijeen voor de tweede dag van het zesde congres. De hoofdlijnen van de politieke koers werden besproken. De nadere invulling vindt op de tweede dag plaats. De NCPN wil inhoud geven aan het feit dat zij een marxistisch-leninistische partij is. Maar de concrete uitwerking van die plannen vraagt nog om heel wat denkwerk, prioriteitstelling en daadkracht. Dat vraagt nog om de nodige discussie en uitwerking. Maar de opdracht is helder, de richting is benoemd en moet nu worden bekrachtigd.

Manifest houdt u op de hoogte van de werkelijke ontwikkelingen in de wereld. Lees de waarheid in Manifest!

Lees in deze krant voor een beter inzicht in de veranderende krachtsverhoudingen en discussies in het 'linkse' kamp en de mondiale kapitalistische crisis: 'Interview met Ruud Baars, voormalig secretaris van de FNV', 'VS-economie aan rand van afgrond', 'Mondiale crash op komst' en het eerste deel van de toespraak van Kostas Papadakis, vertegenwoordiger van de Griekse CP op de bijeenkomst op 7 november.