Anna Ioannatou
Griekenland is niet meer transitland, maar - tenminste voor de komende jaren - land van verblijf voor de duizenden vluchtelingen die het land al sinds een paar maanden onophoudelijk binnenstromen, overwegend via het eiland Lesbos, de eerste 'stop' in een lidstaat van de Europese Unie (EU).
Ondanks de beweringen van de Griekse regering dat het verschijnsel 'hanteerbaar' is, gaf de staatssecretaris voor Migratiebeleid, Yánnis Mouzílas, op 2 maart toe dat Griekenland voor de komende twee, drie jaar vestigingsland is voor vluchtelingen. Ook Donald Tusk, president van de Europese Raad, verklaarde na een rondreis door Balkanlanden en na een ontmoeting met premier Tsipras, dat Griekenland niet meer een transitland is en dat een strengere toepassing van de bepalingen van het Schengen-verdrag aan de buitengrenzen van de Schengen-zone een "noodzakelijke voorwaarde is voor een Europese oplossing van de vluchtelingencrisis".
Gevraagd naar de aanleg van prikkeldraad aan de buitengrenzen van de 'vrije' Schengen-zone, antwoordde Tusk: "Ik vrees dat er soms strengere maatregelen nodig zijn als u werkelijk wilt dat Schengen toegepast wordt. Het spijt me, maar dat is de realiteit". Tsipras van zijn kant legde voor de zoveelste maal de nadruk op de handhaving van wat overeengekomen was op de Europese top en vraagt de EU om geld om de vluchtelingen te helpen.
De conclusies van de top waren in elk geval, dat de stroom gestopt moet worden en de buitengrenzen beschermd. En zo begon Fyrom (Voormalige Joegoslavische Republiek van Macedonië) - gewoonlijk Macedonië genoemd wat Griekenland niet accepteert - stapsgewijs de grensoverschrijding eerst moeilijker te maken en daarna geheel onmogelijk. Op het ogenblik zitten ondertussen maar liefst zo'n 14.000 vluchtelingen vlak bij het dorpje Idoménni (150 inwoners!) aan de grenzen met Fyrom, de meesten al meer dan een maand, in een kamp letterlijk in de modder, na weken koud en regenachtig weer.
Dit laatste bracht de Griekse minister van Binnenlandse Zaken, Panajótis Kouroumblís, ertoe te spreken van een "modern Dachau, resultaat van de logica van gesloten grenzen [...] Wij geloofden in een Europa van open grenzen". Een niet erg geslaagde sneer, want de vergelijking gaat in veel opzichten duidelijk mank, maar wel tekenend voor Syriza's versie van volksmennerij. Tegelijkertijd hangt Syriza het slachtoffer uit van een Europees besluit, waaronder zij zelf haar handtekening geplaatst heeft en waarmee duizenden vluchtelingen in Griekenland vast komen te zitten.
Ook staat zij op één lijn met de Europese partners wat de militaire interventies in het Midden-Oosten betreft, die hele volksstammen van huis en haard verdrijft. Toen Donald Tusk op 9 maart meedeelde dat de grenzen van de Balkan-corridor dicht zouden gaan via een gemeenschappelijk besluit van de 28 Europese lidstaten (dus ook Griekenland), reageerde de Syriza-Anel regering hier hevig op en sprak van een unilaterale stap, bewerend dat zoiets niet besloten was op de Europese top. In werkelijkheid was de Griekse regering 'op heterdaad betrapt' en zocht haar toevlucht nogmaals tot ontkenning van glasharde feiten.
De al eerder genoemde staatssecretaris voor Migrantenbeleid gaf in een interview half maart cynisch toe, dat de afwezigheid van de Griekse overheid wat de structurele maatregelen voor vluchtelingen- en migrantenopvang betreft "een juridische noodzaak was en een politieke keus" en dat dit tevens "een permanente bron van wrijvingen zal zijn met EU en Fyrom". Dat gebeurde, zoals hij verklaarde, om vluchtelingen te ontmoedigen nog te komen. Trouwens, in een ander interview ontviel hem de term "Macedonië" i.p.v. Fyrom of Skopje, wat dagenlang aanleiding gaf tot hevige kritiek van de kant van 'oppositiepartij' Nea Dimokratía, die al even populistisch als de regering zelf geen gelegenheid onbenut laat om de regering aan te vallen, maar ook van de minister van Defensie Pános Kamménos (van de ultrarechtse regeringspartner Anel, 'Onafhankelijke Grieken'), die het ontslag van de betrokken staatssecretaris eiste.
Ondertussen is die storm over iets wat meer had van een 'slip of the tongue' van een politicus die in contact met buitenlandse ambtgenoten alleen maar over 'Macedonië' hoort spreken, een storm in een glas water gebleken... Het gedoe om deze verspreking stelde in elk geval wel even andere dingen in de schaduw, zoals bovengenoemde uitspraak over de politieke keus van de regering geen overheidsmaatregelen voor vluchtelingen te nemen in Idoménni en dit volledig over te laten aan non-gouvernementele organisaties en vrijwilligers.
Ondertussen 'serveert' de Griekse regering 'menselijkheid' tegenover de vluchtelingen (een menselijkheid die overigens niet geldt voor de Griekse bevolking gezien de praktijk), in tegenstelling tot de Europese 'hardheid' (Grieken zouden betere mensen zijn, daar schreven we al eerder over), maar ondertussen worden ze in de modder gelaten, overgeleverd aan kou, ziekte, mensenhandelaren en verdachte ngo's. De 14.000 vluchtelingen bij Idoménni willen niet weg naar opvangcentra, want ze zijn bang daar voorgoed opgesloten te raken of naar het land van herkomst teruggestuurd te worden. Bij hun betogingen wordt vaak zelfs de Duitse vlag geheven en 'Germany, Germany' gescandeerd. Op Lesbos was dit deze zomer al begonnen. Daar werd behalve 'Germany', ook 'Merkel, Merkel' gescandeerd. Het 'goede' Duitsland waar nog 'werknemers' bij kunnen...
Ondertussen nemen de problemen toe voor de plaatselijke bevolking op de eilanden, het binnenland en de grenzen met andere EU-landen. De overlast wordt ondraaglijk en het geduld van de Griekse bevolking raakt op. Een paar dagen voor het versturen van dit artikel blokkeerden vluchtelingen de snelweg in het noorden tussen Thessaloniki en Kilkis, wat begrijpelijk tot conflicten leidde met de plaatselijke bevolking. De spoorlijn is al twee weken bezet. Vluchtelingen demonstreren in Griekenland, dat nu ook nog de protesten krijgt te verduren ook al houden andere landen hun grenzen dicht.
Bij Idoménni leven vluchtelingen op landerijen van plaatselijke eigenaren die dus niet bij hun land en producten kunnen. In het dorp zelf worden de mensen lastig gevallen door ondervoede en wanhopige vluchtelingen. Sommige bewoners hebben hun beste beentje voorgezet en voedsel en onderdak verstrekt, maar voor hoelang en voor hoeveel vluchtelingen? Het gemeentebestuur zegt de toestand niet meer aan te kunnen en vraagt de overheid om hulp. Ziektes beginnen zich voor te doen. Het nabijgelegen ziekenhuisje is stampvol met vooral kinderen van vluchtelingen, die met z'n tweeën een bed moeten delen.
Ook in de haven van Piraeus zijn op dit moment 5.000 vluchtelingen die in tentjes bivakkeren op stoepen en pleinen zonder sanitaire voorzieningen. Op andere pleinen in Athene worden er bezemoperaties gehouden vanwege protesten van omwonenden. Overal waar hotspots zouden komen, betoogden de bewoners massaal tegen. Aan de andere kant zijn er de 'slimmeriken' die bijvoorbeeld water duur verkopen, tickets naar andere (drog)bestemmingen en/of vervalste documenten. Toen vluchtelingen naar een opvangcentrum bij de Noord-Griekse plaats Véria werden vervoerd, werden zij 'ontvangen' met een massaal protest van bewoners, waarbij zelfs met varkenskoppen naar de vluchtelingen gegooid werd... Voor alle eerlijkheid: de volgende dag was er een (zwakke) tegenbetoging.
Pas na maandenlange klachten van vrijwilligersorganisaties, gezondheidsinstellingen en bewoners over de verdachte activiteiten van dubieuze ngo's gaf de regering toe, dat er sprake was van 'para-organisaties', die onder de mantel van ngo's handelen en die door misleidende informatie te verspreiden duizenden vluchtelingen naar de grenzen met Fyrom hadden gestuurd. De vermoedens van de politie gaan uit naar buitenlandse solidariteitsorganisaties.
Alles bij elkaar een gekkenhuis dus in het Griekenland van een incompetente, maar wel aan Europese voorschriften gekluisterde regering, die gelijk Pontius Pilatus haar handen in onschuld wast.