vlnr Tjakkie Stek (weduwe Koert Stek), Rico Mecklenburg (burgemeester van Emden) en Hans Heres (voormalig wethouder Reiderland) bij onthulde paneel. (Foto: Manifest/RH)
Foto: Manifest/RH
Jan Ilsink
Op zaterdag 8 oktober onthulden Hans Heres en Tjakkie Stek bij het gemaal Nieuw Statenzijl aan de Dollard in Groningen een herdenkingspaneel. Dit paneel is gewijd aan de Internationale Rode Hulp die vanaf 1933 Duitse politieke vluchtelingen bijstond te vluchten uit Duitsland en in Nederland onder te duiken. Eén van de vluchtroutes leidde over de Dollard met vissersscheepjes van Duitsland naar Nederland.
Het initiatief tot dit herdenkingspaneel werd genomen door Hans Heres, voormalig wethouder van de NCPN in de gemeente Reiderland, dat onmiddellijk steun kreeg van de gemeente Oldambt en van het Waterschap Hunze en Aa's: het paneel bevindt zich op het grondgebied van het Waterschap. Aanleiding tot dit initiatief was de verschijning in 2015 van de boeken van Ruud Weijdeveld over het Communistisch verzet in Groningen. Daarin zijn getuigenissen opgenomen over de Internationale Rode Hulp, hoe na 1933 partijgenoten van de KPD en van de CPN samenwerkten om door nazi-Duitsland vervolgde kameraden over de grens te smokkelen. Velen van hen reisden vaak door naar Spanje om aan de zijde van het wettige republikeinse leger tegen de fascistische troepen van Franco te vechten.
Volgens burgemeester Pieter Smit van Oldambt is het initiatief van Hans Heres een belangrijk eerbetoon aan de moed en opofferingsgezindheid van hen die met gevaar voor eigen leven vervolgden van het nazi-regime hulp en onderdak verschaften.
De Landrat van de Landkreis Leer, Bernhard Bramlage, verwees naar de zwarte periode in nazi-Duitsland van 'Nacht und Nebel' waarin politieke tegenstanders spoorloos konden verdwijnen en de burgemeester van Emden, Rico Mecklenburg, benadrukte dat de aanhang van de KPD in Emden zeer groot was. Bij verkiezingen tot 1933 behaalde de KPD rond 18 procent van de stemmen en in het verzet tegen de nazi's was de KPD zeer belangrijk tot de arrestatiegolf in 1937.
Dijkgraaf Alfred van Hall vergeleek de toenmalige solidariteit in de opvang van vluchtelingen van de Rode Hulp met de opvang van de huidige vluchtelingenstroom in 'Fort Europa'.
In zijn speech bij de onthulling benadrukte Ruud Weijdeveld dat de fascisten in 1933 niet, zoals vaak wordt beweerd, legaal de absolute meerderheid in de Duitse Rijksdag hadden behaald. Zij verkregen die pas, nadat de zetels van de communisten (83 van de 647), die door hun vervolging na de Rijksdagbrand niet konden worden ingenomen, vervallen werden verklaard.
Hans Heres vestigde de aandacht op de grote medewerking nú van de aanwezige autoriteiten aan dit initiatief om de geschiedenis van verzet tegen fascistische onderdrukking niet aan de vergetelheid over te leveren.
Terwijl daarentegen na 1933 de Nederlandse politie Duitse politieke vluchtelingen oppakte om hen weer over te dragen aan nazi-Duitsland. De toenmalige minister van justitie Jozef van Schaik (RKSP) waarschuwde destijds zelfs zijn ambtsgenoot in nazi-Duitsland voor de Nederlandse Communist Hendrik Schwertman, die meermalen de grens was overgestoken met propagandamateriaal voor de KPD. Hans vervolgde dat toen niet alleen hulp aan de vlucht en het onderduiken werd geboden, maar dat er ook geld werd ingezameld onder CPN-leden, die het zelf financieel ook zeer moeilijk hadden, voor de gezinnen in Duitsland van de gevluchte kameraden. Op het paneel is een exemplaar te zien van een 'steunbon' voor de Rode Hulp!
De onthulling werd bijgewoond door een kleine honderd belangstellenden uit Nederland en Duitsland, onder wie leden van de NCPN, DKP en VVN/dA (Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes, Bund der Antifaschistinnen und Antifaschisten). Het paneel zal, volgens Hans Heres, een schakel worden in een netwerk van wandel- en fietsroutes die de plekken van de 15 straf- en concentratiekampen in Emsland, langs de grens met Nederland, zal verbinden met de vluchtroutes naar Nederland. Hiermee zal de geschiedenis van fascisme en het verzet ertegen levend worden gehouden.