Maarten Muis
De politieke agenda van VVD-minister Edith Schippers is vanaf het begin van haar regeringsperiode bepaald door het verminderen van de groei aan zorgkosten. Onder het mom van het toekomstbestendig maken en het bewaken betaalbaarheid worden allerlei hervormingen doorgevoerd. De rode draad daarin is het aanjagen van marktwerking in de zorg. Met alle gevolgen van dien.
Het enkel en alleen sturen op kosten en een groeiende invloed van commerciële zorgverzekeraars zijn de twee hoofdlijnen van het huidig regeringsbeleid voor de zorg. Gezondheid zien in een breder maatschappelijk kader, met bijvoorbeeld aandacht voor preventie, is verdwenen uit het politieke debat over de zorg. Hoog tijd dat weer op de agenda te zetten.
In de ogen van werkende mensen kan er nooit teveel gezondheidszorg zijn. Uit enquêtes blijkt al decennialang dat de Nederlandse bevolking geen problemen heeft met groeiende kosten voor gezondheidszorg. Integendeel: kwalitatieve gezondheidszorg wordt als één van de belangrijkste onderdelen van de rechtvaardige welvaartsstaat gezien. En dat mag wat kosten.
Het idee van het beheersen van zorgkosten vindt de oorsprong in de neoliberale denktanks, die er vooral op hameren dat de staat niet een te groot deel van de economie mag besturen. Met de nadruk op marktwerking in de zorg wordt gepoogd het publieke domein kleiner te maken en winstgedreven werken in de zorg leidend te maken.
Ziekenhuizen worden zo gemaakt tot instituten waar niet preventie vooropstaat, maar waar het draait om het doen van winstgevende medische ingrepen, gedicteerd door de kostenplaatjes die zorgverzekeraars opstellen. Doktoren worden zo verleid niet te denken in de trant van 'hoe voorkom ik dat iemand ziek(er) wordt?', maar 'welke behandeling zorgt ervoor dat het ziekenhuis winst maakt, zodat mijn inkomen stijgt?' Bewust wordt de focus op dat laatste gericht door de managementlagen die gecreëerd zijn in de gezondheidszorg.
Verzet tegen marktwerking is er wel degelijk, maar zit vaak gevangen in het doen van vooral cosmetische aanpassingen en is te weinig gericht op de agenda van duurzaam gezondheidswinst bewerkstelligen. Problemen zoals: gezondheidszorg die te weinig aan preventie doet en ook geen invloed mag en kan uitoefenen op ziekmakende factoren (werkloosheid, armoede, vervreemding), worden onvoldoende aangepakt door het creëren van een Nationaal Zorgfonds. Terwijl er goede voorbeelden zijn op Cuba hoe gezondheidswinst te halen is uit een focus op preventie.
Het is daarnaast tekenend dat in Nederland, ondanks de publieke steun voor meer en betere gezondheidszorg, investeringen in bijvoorbeeld het opleiden van meer huisartsen niet worden gedaan. Integendeel, er wordt, aangejaagd door de zorgverzekeraars, vooral geïnvesteerd in het minder arbeidsintensief maken van de gezondheidszorg door gebruik van ICT en robotisering. Terwijl de roep uit de bevolking vooral is om meer persoonlijke aandacht in de zorg. Ook artsen klagen steeds meer over de opjaagcultuur in de behandelkamer, aangezwengeld door het zogenaamde 'kostenbewustzijn' van Edith Schippers.
Zorg kan en mag zich niet beperken tot enkel en alleen behandelen van ziektes en stoornissen. Gezondheid is niet alleen individueel, maar is vooral maatschappelijk. Het gegeven dat gezondheidswinst vooral bij een specifieke groep en in specifieke buurten te halen is, wordt genegeerd. Dit gegeven wordt ondersteund door de data die zorgverzekeraars verzameld hebben over zorgkosten. Zorgkosten en maatschappelijke positie zijn sterk met elkaar verbonden. Kijken we beter waar gezondheidswinst te halen is, dan zien we direct de destructieve krachten van een kapitalistisch systeem in werking. Er doemt dan een heel andere politieke agenda op. Maak die expliciet in de Strijd voor Zorg!