De wereld van Mario Draghi, president van de ECB, staat ver af van wereld van de 'gewone man'. Ofwel tegengestelde klassenbelangen. (Foto: ZLV)
Jan Ilsink
In het Financieele Dagblad van 17 december werd een verklaring gezocht voor de 'ontevreden burger' die zich zou hebben gemanifesteerd bij het referendum over de Brexit in Groot-Brittannië en Donald Trump aan de verkiezingsoverwinning in de VS zou hebben geholpen.
Geconcludeerd wordt dat die 'boze blanke man' niet zozeer boos is maar bang. En dat die zeker ook in Nederland aanwezig is!
Bang omdat de banen waarmee hij zijn brood verdiende zijn verplaatst naar lagelonenlanden of zijn overgenomen door computers. Bovendien ondervindt hij in de banen die er nog zijn en bijkomen concurrentie van arbeidsmigranten, vrouwen en jongeren met meer opleiding.
Bang omdat de verzorgingsstaat die hij na de oorlog opbouwde wordt 'versoberd' en afgebroken omdat zijn generatie 'babyboomers', waarvan hij deel uitmaakt, te omvangrijk zou zijn om te worden 'onderhouden' door nieuwe generaties.
Deze 'gewone man' voelt zich niet vertegenwoordigd door de politici van de PvdA als Kok, die de 'ideologische veren' afschudde, Cohen, Melkert, Samsom en Asscher. Maar ook niet door de schoolmeester van de SP Roemer, die daarmee niet profiteert van de leegloop van de PvdA. Het FD verwacht dat deze PvdA-aanhang zal opduiken bij PVV en 50+.
Deze verklaring in het FD benoemt weliswaar de materiële werkelijkheid van de naoorlogse arbeider in Nederland maar blijft steken in burgerlijke oppervlakkigheid. De vragen van 'de gewone man' zijn terecht en begrijpelijk. De antwoorden daarop van woordvoerders van burgerlijke partijen en instellingen zijn onvolledig, halfslachtig of zelfs onjuist. Want ze spiegelen de dilemma's en onoplosbare problemen van het kapitalisme zelf. De antwoorden reiken niet verder 'dan het kapitalisme lang is' en alleen 'oplossingen' komen in aanmerking die het systeem niet in gevaar brengen. Want het kapitalisme is immers volgens de 'burgerij' het enig werkbare economische en maatschappelijke stelsel. Het kent weliswaar problemen, maar beter zou er niet zijn!
Het kapitalisme kan door haar niet gezien worden als een historische fase in de ontwikkeling van de productie en maatschappelijke ordening. Zij is blind voor het onmiskenbare feit dat het stelsel zijn historische functie allang heeft vervuld en reeds geruime tijd de komst van een nieuw, geavanceerder economisch en maatschappelijk, stelsel blokkeert.
De vragen van 'de gewone man' vertonen grote samenhang waardoor de beantwoording diepere analyse van onderlinge verbanden vereist. De banen waarmee de 'gewone man' zijn brood verdiende zijn verplaatst naar lagelonenlanden omdat dat voor zijn baas goedkoper was. Hij heeft ontdekt dat zijn baan en zijn welzijn en de kosten die zijn gemaakt met het verlaten en slopen van bedrijfspanden, de verhuizing en het bouwen en betrekken van nieuwe bedrijfspanden in deze lagelonenlanden, kennelijk niet opwegen tegen de voordelen voor de baas van goedkope arbeid in deze landen. Hij ondervindt dat hij aan zijn lot wordt overgelaten omdat een werkgelegenheidspolitiek om duurzame nieuwe banen te scheppen voor hen die hun baan kwijtraakten ontbreekt of blijft steken in goede voornemens.
Tegen deze machinaties ziet 'de gewone man' zich niet opgewassen. Tegen de uiterste planmatigheid binnen een bedrijf en de anarchie in de kapitalistische productie als geheel voelt hij zich machteloos. Hij beseft niet dat internationale arbeidsdeling ook het resultaat kan zijn van planmatige ontwikkeling van alle productiekrachten en productievoorwaarden, waarbij rekening wordt gehouden met het aanwezige arbeidspotentieel, 'de gewone werkenden mensen', en dat hen een perspectief biedt.
Het merendeel van de werkende bevolking ervaart de invoering van automatisering als bedreiging omdat die banenverlies oplevert en voor de blijvers nauwelijks verlichting van het werk. Integendeel ervaren zij dat automatisering vaak de druk van werkgevers opvoert om efficiënter en volcontinu te produceren. Een efficiënt en volcontinu werkrooster levert absoluut geen verlichting van het werk op. Het leidt daarentegen dikwijls juist tot een zwaardere belasting van gezondheid en sociaal leven. Deze werkers beseffen niet dat automatisering, de vrucht van wetenschap en arbeid, een zegen voor de mensheid zou kunnen zijn. Zij ervaren alleen dat de kapitalistische toepassing ervan een plaag voor hen is!
De komst van nieuwe, of anders gekwalificeerde, werkers op de arbeidsmarkt leidt tot frustratie bij werkers omdat het de concurrentie op de arbeidsmarkt aanwakkert. Het is voor de reeds aanwezige werkers moeilijk met de nieuwkomers te solidariseren en één lijn te trekken. Die komen veelal of uit een andere cultuur, met een andere arbeidsmoraal en belangenbehartiging, of zijn jong en hebben (nog) geen arbeidservaring en vakbondstraditie. Tegen deze verdeel- en heerstactiek van de werkgevers en hun hofhouding in de politiek hebben 'de gewone man' en zijn belangenorganisaties als vakbonden onvoldoende antwoord. Zij zijn overgeleverd aan frustratie. Zij kunnen niet zien dat de migratie van arbeid en de ontwikkeling van nieuwe kwalificaties in arbeid een verrijking, ook van hun arbeid en hun leven, kan zijn. Zij beseffen niet dat vooral de anarchie in de kapitalistische productie als geheel, die mede gefaciliteerd wordt door de overheid, en niet de komst van mede-arbeiders de bedreiging voor hen vormt.
'De gewone man' ziet dat zijn bejaarde ouders en andere familieleden, die verzorging nodig hebben, steeds slechtere zorg krijgen. Hij voelt dat op hemzelf en zijn generatie, steeds meer een beroep wordt gedaan om met 'mantelzorg' het tekort aan verzorging op te vullen. Terwijl hij tegelijkertijd ziet dat zorgondernemingen en -instellingen in opspraak komen door uitbetaling van exorbitante salarissen en bonussen aan het management en dat bovendien sommige gemeenten geld overhouden aan zorggelden die zij van de rijksoverheid kregen. Bovendien wordt hem dag-in-dag-uit verteld dat de 'zorg' onbetaalbaar is geworden terwijl Nederland nog steeds een belastingparadijs is voor ondernemingen. Hij ziet dat zijn eigen zorgverzekering de premie verhoogt en het 'zorgpakket' versobert. Hij wijt dit alles vooral aan mismanagement en hun zakken-vullende politici. Niet aan het kapitalisme als falend economisch en maatschappelijk systeem, met daarin o.a. de belangen van de farmaceutische industrie als leidend in de 'zorg'.
Is het een wonder dat de 'gewone man' kwaad is? Maar hoe kan zijn boosheid worden omgezet in verbetering van zijn situatie? De geschiedenis leert dat hiervoor de dwingelandij van de logica en de regelgeving van de burgerlijke, kapitalistische maatschappij moet worden doorbroken en overstegen. En dat kan alleen indien de 'gewone man' zich bewust wordt van klasse: van zijn tegengestelde belangen aan die van de kapitalisten en hun zaakwaarnemers in de politiek! Als hij zich ervan bewust wordt dat niet de kapitalist maar alleen zijn klasse met arbeid, waarde en rijkdom in de maatschappij voortbrengt. Als hij daaraan zelfrespect en zelfbewustzijn ontleent en verder ontwikkelt.
Dan wordt langzamerhand aan voorwaarden voldaan voor het voeren van bewuste klassenstrijd, die met inzet van alle tactische en strategische aspecten, zal leiden tot verbetering van de positie van 'de gewone man' en van het levenspeil van de werkende bevolking!