Trump en de brexit

Nick Wright, 21st Century Manifesto, 5 februari 2017

Donald Trump beschikt over een groot talent om mensen te mobiliseren. Miljoenen mensen in tientallen steden - in het land waarnaar zijn familie ooit emigreerde en in de landen waar die familie vandaan kwam - zijn de straat opgegaan om te protesteren tegen de eerste maatregelen die hij als president genomen heeft.

De protesten richten zich tegen meer dan een kwestie. De miljoenen die demonstreren tegen het inreisverbod voor moslims keren zich evenzeer tegen Trumps vrouwenhaat en zijn chauvinisme. Theresa May wist niet hoe snel ze hem als eerste buitenlands staatshoofd moest ontmoeten, en om deze onderwerping nog erger te maken werd haar bezoek gevolgd door een haastige uitnodiging aan hem om samen met ons eigen staatshoofd in een gouden koets over The Mall Palace te rijden. Dat Trump alleen maar May's hand vastpakte laat zien wat er overgebleven is van de ooit zo beroemde innige relatie tussen beide landen.

Een smakeloos handelsakkoord was de officiële reden voor haar overhaaste bezoek, maar de diepere reden ligt in de ongebreidelde angst die de voornaamste lieden van onze heersende klasse hebben voor de toekomst van hun lucratief partnerschap. Het is zeer wel mogelijk dat het Amerikaanse kapitaal de verhoudingen met het Verenigd Koninkrijk na de terugtrekking uit de Europese Unie als minder waardevol gaat beschouwen.

Trumps inreisverbod is, ondanks allerlei naïeve ontkenningen van zijn functionarissen, een racistisch besluit maar er zit wel een politieke logica achter. Het is gericht op reizigers uit een groep landen die om verschillende redenen obstakels vormen voor imperialistische strategische partnerschappen met een aantal van de meest reactionaire landen in het Midden-Oosten.

Verzet vanuit de bevolking tegen het inreisverbod en het staatsbezoek geeft nieuwe energie aan de brede beweging tegen islamofobie in ons eigen land die zich keert tegen het tot zondebok maken van buitenlandse werknemers en tegen racistische immigratiemaatregelen. Dit verzet heeft de potentie om niet alleen linkse maar ook bredere groeperingen van de bevolking met allerlei opinies te verenigen.

Het bijzondere van deze protesten is de royale aandacht die ze kregen van de media, al werd deze natuurlijk niet geschonken aan de manifestatie van de People's Assembly afgelopen weekend. De ongekende media-aandacht werd in de afgelopen jaren misschien alleen overtroffen door die voor de protesten van de Countryside Alliance en voor de pro-EU-demonstraties tijdens de campagne voorafgaand aan het referendum. Het is interessant om na te gaan waarom.

De breuk met de Europese Unie schaadt de belangen van een kleine laag zeer rijken die profiteren van de bijzondere relatie met de VS en die de rol van Groot-Brittannië in Europa zien als bruggenhoofd voor de gezamenlijke belangen van het Amerikaanse en Britse monopoliekapitaal. Ze koesteren nog steeds de hoop om het brexit-besluit ongedaan te maken en streven ernaar om deze grotendeels spontane en ongeorganiseerde beweging voor hun project te benutten.

Dat zich onder de voorstanders van de 'speciale relatie' onder meer een aantal belangrijke lieden uit de rechtervleugel van de Labourpartij bevinden mag geen verrassing zijn. Een aantal van hen zou graag van dit momentum gebruikmaken om opnieuw te proberen een nieuwe impuls te geven aan de agressieve houding van de NAVO (en de EU) in Midden- en Oost-Europa.

Neem bijvoorbeeld Mike Gapes, lid van de Parlementaire Assemblée van de NAVO en parlementslid voor de Labourpartij. Paars van woede noemde hij Theresa May na de uitnodiging 'the Appeaser' waarmee hij de vergelijking maakte met de appeasementpolitiek van Chamberlain ten opzichte van naziDuitsland. Als onvoorwaardelijke voorstander van het bombarderen van landen in het Midden-Oosten en de uitbreiding van de NAVO naar het oosten is Gapes wel de minst overtuigende van deze nieuwe moralisten.

Het Britse lidmaatschap van de EU zorgt voor ernstige verdeeldheid. De heersende klasse is verdeeld. De arbeidersklasse is verdeeld. Politieke partijen zijn verdeeld. Vakbonden zijn verdeeld. Generaties zijn verdeeld. Families zijn verdeeld. Echtparen die anders alleen maar kibbelen over welke radiozender er aan moet zijn verdeeld [vet door redactie Manifest].

Het is niet verstandig om te doen alsof de groep aan de ene kant van deze scheidslijn het monopolie op politieke zuiverheid heeft en die aan de andere kant zich aan het een of ander schuldig maakt. Juist daarom is Jeremy Corbyns aanpak zo effectief. Vooral omdat hij Labour eraan houdt om de wil van de bevolking te respecteren en de partij zo aan de kant van een nieuwe meerderheid zet, een meerderheid die ook velen die voor 'blijven' kozen omvat en die nu een brexit wenst die tegemoet komt aan de belangen van de bevolking.

Dit krijgt nog extra inhoud door zijn belofte om meer geld voor de Nationale Gezondheidsdienst beschikbaar te stellen, door de herbevestiging van de Britse soevereiniteit en door zijn strategie voor de industrie en de infrastructuur die het hele land ten goede moet komen. Hij stelde de Labour-aanpak van immigratie bij in een serieuze poging om de nationale discussie hierover in rationele banen te leiden, op een manier die zinvol is voor zowel de brexit-meerderheid als voor hen die binnen de EU wilden blijven maar toch lieten weten dat het immigratiebeleid voor hen een belangrijke kwestie was.

Tegenover de totale aanpak van Corbyn staat een belangrijk deel van zijn eigen fractie, een groot deel van het partijapparaat, en veel vertegenwoordigers in lokale overheden. Daarom is duidelijkheid over de beste weg vooruit van cruciaal belang. Het is verontrustend dat zelfs bepaalde elementen ter linkerzijde niet inzien dat Labour aansluiting moet houden met de miljoenen binnen de werkende klasse die zich aan beide zijden van de scheidslijn bevinden. Hun klassenbelangen blijven immers in strijd met het grootkapitaal. Dit betreft niet alleen de miljoenen Labourkiezers die de partij tijdens de jaren van Blair en Brown de rug toekeerden maar ook hen die zich niet als kiezer registreerden, niet stemden, of een stem uitbrachten tegen hun eigen belangen in.

Tijdens de demonstratie van afgelopen zaterdag liepen er mensen argeloos rond met in hun handen een idioot bord van Left Unity, met daarop de tekst 'Brexit en Trump. Sla alarm.' Als het eerste principe van politieke propaganda inhoudt dat je rekening moet houden met je doelgroep dan is dit bord een vergissing. Een meerderheid koos bij het referendum voor een brexit. Een nieuwe meerderheid beschouwt de zaak als afgedaan en verzet zich tegen een nieuw referendum. Opiniepeilingen tonen aan dat een duidelijke meerderheid beleidsmaatregelen wenst die niet verenigbaar zijn met de Europese eenheidsmarkt. Een oproep door een kleine groep om de brexit te verwerpen heeft dus maar weinig aantrekkingskracht maar raakt nu duidelijk verstrikt in een verhaal van voornaamste media dat opgezet is om de uitslag van het referendum in zijn geheel te verwerpen of om tot een vertrekregeling te komen met behoud van juist die onderdelen van het lidmaatschap van de eenheidsmarkt - vrij verkeer van kapitaal en arbeid, de vooraanstaande rol van de City en zijn financiële instellingen - die de grote bedrijven als cruciaal voor hun belangen beschouwen.

Ik baseer me hierbij meer op mijn eigen intuïtie dan op opiniepeilingen maar het is waarschijnlijk dat Trumps beleid binnen deze nieuwe meerderheid maar weinig bewondering oogst. Het is dus moeilijk om de politieke logica van een slogan in te zien die de twee kwesties zodanig samenvoegt dat de oproep aan een nieuwe progressieve meerderheid, een die Trump ten diepste veracht, verzwakt wordt.

Een nuchtere beschouwing over Trumps kansen is de moeite waard. De Amerikaanse grondwet is vermaard vanwege de scheiding van de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht. Ze vormt een mechanisme om een bepaalde mate van evenwicht tussen verschillende staten binnen een federaal systeem te handhaven, waarmee ze allemaal hun eigen voorrechten angstvallig kunnen beschermen.

De systemen van dominantie en onderwerping in dit gecompliceerde en gediversifieerde land variëren van staat tot staat en omdat de systemische crisis van het economisch systeem zich op nieuwe en unieke manieren voordoet in de politieke en juridische bovenbouw zien we tot dusver ongekende breuklijnen ontstaan.

Hoe valt het te begrijpen dat een Amerikaanse president wordt verkozen tegen de uitgesproken wens van het politiek establishment in en zelfs tegen die van de voornaamste personen binnen zijn - in naam tenminste - eigen partij? Hij werd verkozen hoewel de overweldigende consensus in de media tegen hem gericht was en dat in een land waar de media volledig geïntegreerd zijn in het politiek machtssysteem. En hoewel zijn tegenstander uitermate onpopulair was won hij nog met een minderheid van de stemmen.

Trump bleek in staat om de ministeries die verantwoordelijk zijn voor de binnenlandse veiligheid en de inlichtingendiensten, voor defensie en justitie naar goeddunken te bemannen maar hij kreeg het niet voor elkaar om zijn al ondertekende immigratiebeleid uit te voeren omdat een enkele rechter in een staat ver buiten de hoofdstad hem kon terugfluiten, waardoor het hele staatsapparaat zich genoodzaakt zag het presidentiële decreet naast zich neer te leggen.

Dit zijn ernstige ziekteverschijnselen van een systeem dat zich in crisis bevindt, dat moeite heeft om tegenstrijdige prioriteiten met elkaar te verzoenen. Nadat het al het vermogen verloor om de inschikkelijkheid van zijn kiezers af te dwingen is het nu ook onbekwaam om de activiteiten van de staat zelf te stabiliseren.

Trump kwam aan de macht dankzij het mobiliseren van een reactionaire meerderheid en door hieraan delen van de Amerikaanse arbeidersklasse toe te voegen die eerder hun vertrouwen hadden gesteld in Obama's beloften over verandering. Zijn overwinning in het kiescollege was alleen mogelijk omdat Hillary Clinton, als de vertegenwoordiger van het machtigste deel van het Amerikaans financieel kapitaal en van het militair-industrieel complex niet langer kon rekenen op de steun van die delen van de Amerikaanse werkende klasse en vakbeweging die eerder wel hun vertrouwen stelden in de Democratische Partij. Net zoals de brexit vertegenwoordigt Trumps overwinning afbraak van de gevestigde orde. Net als de brexit was ze een nederlaag voor de belangrijkste centra van de kapitalistische macht.

Voor de VS is het moeilijk om te zien hoe hieraan een eind kan komen, behalve door het afzetten van Trump. Hij heeft al bewezen dat hij immuun is voor de gebruikelijke maatregelen die de staat in een staat gebruikt om zijn volgzaamheid af te dwingen. Trumps skeletten zitten niet verstopt in een kast, ze liggen open en bloot op tafel. Hij is immuun voor schandalen. Of Trump aan het bewind blijft, of dat hij zijn ambt zal moeten neerleggen na een afzettingsprocedure of een meer beproefde eliminatiemethode, ik zet mijn geld nergens op.

vertaling Frans Willems