Maarten Muis
De HR-afdeling, het Human Resource Management (HRM), de bedrijfsafdeling die arbeidskracht van mensen zo winstgevend mogelijk probeert in te zetten, heeft iets nieuws ontdekt: De Loopbaan-APK. Niet alleen auto's hebben een check nodig of zij nog stevig en veilig genoeg zijn voor de weg, ook werknemers moeten onderworpen worden aan een controle of zij nog wel voldoen aan de kwaliteitseisen van de arbeidsmarkt. Zodat de HR-afdeling tijdig de werknemer kan laten oplappen via cursussen en trainingen om verhandelbaar te blijven. Of anders van de markt af halen en af te schrijven richting een uitkering.
In het FD van 6 februari jl. wordt beschreven dat verschillende grote bedrijven als KPN, Randstad en de Rabobank, maar ook minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken, enthousiast zijn over dit nieuwe HRM-product. Bij een Loopbaan-APK wordt de individuele werknemer onderzocht en vergeleken met soortgelijke werknemers. Het gaat daarbij om het tegenwoordig zeer geliefde benchmarken: nauwgezet duidelijk kunnen maken hoe iets of iemand zich verhoudt tot zijn of haar directe concurrenten.
Bij een loopbaan-APK wordt bijvoorbeeld gekeken hoe het huidige inkomen, dat verdiend wordt in de geldende cao, zich verhoudt tot wat soortgelijke werknemers nu gaan verdienen als zij opnieuw aangenomen worden. Gezien de veranderingen in de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld door de neerwaartse loondruk van zzp'ers, laat het zien dat het moeilijk is het huidige salaris opnieuw te verdienen. Een zzp'er is in veel gevallen tot veertig procent goedkoper dan iemand in loondienst, zoals hoogleraar Jos Theunissen in Trouw van 10 februari voorrekende.
Met de Loopbaan-APK heeft de HR-afdeling ook een instrument in handen om demotie, een al langer gewenste ingreep in huidige loonsystemen waarbij salaris verlaagd mag worden als een werknemer langer in dienst is, mogelijk te maken. De werkgevers testen al enige jaren de vakbeweging of zij sterk genoeg zijn demotie tegen te houden. Het staat boven aan de wenslijst om kosten van een arbeidskracht te kunnen verlagen.
Er wordt bij een Loopbaan-APK nauwkeurig gekeken of je fit genoeg bent om in de ratrace het tempo bij te houden. Met de uitkomsten willen de HR-afdelingen duidelijk maken dat de fitheid van, vooral ouder, personeel te wensen overlaat. Werknemers uit het pre-flextijdperk moeten zich leren aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid. Een werkelijkheid waarin de arbeidsmarkt steeds meer gedicteerd wordt door extreme flexibele en onzekere arbeidscontracten.
In sectoren waarin vroeger nog leefbare inkomens verdiend konden worden, zoals de post en de thuiszorg maar ook radio en tv, bestaan inmiddels geen functies en banen meer waarvan rond te komen is zonder een tweede baan. De Loopbaan-APK is zo de manier om wakker te worden in die nachtmerrie.
De Loopbaan-APK heeft als doel de individuele werknemer de vaak veel te positieve inschatting van zijn concurrentiepositie op de arbeidsmarkt bij te laten stellen. Zodat bij reorganisaties zich de aandacht richt op de te lage fitheid van de individuele werknemer. Slechte uitvoering van de afspraken in de sociale plannen, overeengekomen met de vakbeweging, om mensen naar nieuw werk te begeleiden kunnen met verwijzing naar de Loopbaan-APK verdoezeld worden. Employability, de mate waarin iemand makkelijk weer een baan vindt, is zo vooral een zaak van de individuele werknemer geworden.
Dan had hij of zij in zijn\haar vrije tijd maar meer cursussen moeten volgen.
Het bijbrengen van realiteitszin is bijna altijd een goede zaak. Maar de Loopbaan-APK is een opgelegde manier om de realiteit enkel en alleen vanaf de kant van de werknemer te bekijken. Het is namelijk zijn of haar individuele arbeidsmarktfitheid die gemeten wordt. De vraag of de nieuwe werkelijkheid van de geflexibiliseerde arbeidsmarkt niet gewoon een veel te zware wissel trekt op alle werknemers dringt zich steeds meer op, zoals het laatste WRR-rapport dat ook duidelijk maakt.
Verzet moet georganiseerd worden om werkgevers te verhinderen dat zij de werkvloer opknippen in steeds individuelere trajecten als het op arbeidsrechten aankomt. De Loopbaan-APK is een manier om als de bedrijfsleiding faalt duurzame werkgelegenheid te creëren, de schuld af te wentelen op de in hun ogen te weinig fitte werknemers. Het is simpel gezegd een van de vele middelen tot verdeel en heers die in het Human Resource Management ontwikkeld zijn. Om de winstmaximalisatie veilig te stellen.