Marx, Engels en Lenin lieten kompas na! Derde wegen zijn niet mogelijk en fata morgana's geen werkelijkheid. Lang leve het marxisme-leninisme. (Foto www.redavantgarde.com/P.E.Bendel)
Zoltan Zigedy
Zie ook deel 2
Het hoeft geen betoog dat er in de Verenigde Staten nauwelijks sprake is van politiek links. Ofschoon tijdens mijn leven linkse bewegingen in de Verenigde Staten nauwelijks macht hebben kunnen uitoefenen, zijn er wel periodes geweest van redelijke successen, waarbij het politieke landschap aanzienlijk en onomkeerbaar is veranderd. (Veel van wat hier wordt vastgesteld voor de VS geldt, onder andere omstandigheden en in andere gedaanten, ook voor Nederland, nvdr) (deel 1, deel 2 op website)
Vanaf de Tweede Wereldoorlog heeft het linkse activisme belangrijke bewegingen aangewakkerd en gevoed, zoals de strijd voor gelijke rechten voor Afro-Amerikanen, en de strijd tegen de Amerikaanse agressie in Vietnam. Links heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de strijd voor vrouwenrechten, homorechten en betere milieubescherming.
Terwijl de discussie in de 60-er jaren over revolutie en radicale veranderingen meer overdrijving dan realiteit was, veroorzaakte het toen wel degelijk maatschappelijke beroering. Jammer genoeg drong er maar weinig van het bescheiden succes door tot de arbeidersbeweging, die al heel snel door het anticommunisme van de Koude Oorlog tot een ongevaarlijke, tandeloze sociale beweging verworden was. En weinig van de energieke linkse golf heeft een serieuze uitdaging betekend voor het tweepartijensysteem.
Zoals de opstanden van de zestiger jaren geleidelijk aan steeds verder in ons collectieve geheugen weggezakt zijn, is de hoeveelheid en de kwaliteit van de strijd van de bevolking eveneens sterk verminderd. Het is niet alleen het aantal acties of het aantal deelnemers aan die acties dat verminderd is, maar zeker ook het ideologisch gehalte om onze linkse beweging in de Verenigde Staten te inspireren. De ideeën, die verschillende fracties in de linkse beweging aanhangen, zijn steeds vager en oppervlakkiger geworden.
Er zijn veel symptomen en oorzaken te onderscheiden van de relatieve achteruitgang van links in de Verenigde Staten. Maar steeds speelt op de achtergrond van de strijd voor sociale gerechtigheid het spook van het anticommunisme mee. Ook andere volkeren hebben (en hebben dat nog, zoals in Hongarije, nvdr) tijdenlang last gehad van een hysterisch en paranoïde anticommunisme, maar in slechts weinig landen buiten de VS is dat tot een staatsreligie verheven. Terwijl op dit moment de angst voor de islam de plaats van de Koude Oorlogsangst inneemt als nationale obsessie, blijft het anticommunisme diep verankerd in de nationale psyche.
De hardnekkigheid van dit spook wordt nog eens onderstreept door het verschijnen van recente speelfilms met als hoofdonderwerp invasies op de west- en oostkust van de VS door de legers van de kleine Democratische Volksrepubliek Korea.
Natuurlijk heeft de linkse beweging in de VS te lijden gehad van deze aanvallen, maar heeft ook een aandeel gehad in het aanvallen en zwartmaken van het communisme.
Vanaf de 50-er jaren konden 'linksen' (politiek, nvdr) respect en geloofwaardigheid verdienen door publiekelijk het communisme aan de kaak te stellen. Uit deze periode stammen ook de kwalijke financiële verbintenissen van de meest prominente en invloedrijke linkse en liberale groeperingen met schatrijke geldschieters, stichtingen, en in sommige misdadige gevallen, met de veiligheidsdiensten.
Alle onafhankelijke organisaties, die met steun van de werkende bevolking en de maatschappelijke basis, overeind werden gehouden, werden doorgaans verdacht van banden met de communisten. In de vroege jaren zestig was de zuivering van alles wat maar 'rood' of zelfs 'roze' was zowat voltooid. Alles: woorden, ideeën, associaties, zelfs vage connecties met het communisme, was uit het gewone leven gebannen. De ernst hiervan werd weerspiegeld in een zich daarna ontwikkelend 'Nieuw Links'.
Zowel opportunisme als onwetendheid leidde het merendeel van de nieuwe leiders van de linkse beweging tot een politieke plaatsbepaling rechts of links van het communisme, maar demonstratief afstand nemend van het communisme: radicaaldemocratisch en sociaaldemocratisch ter rechterzijde, en maoïstisch en anarchistisch ter linkerzijde.
Het is verklaarbaar dat het ontbreken van het aangaan van een eerlijke, objectieve confrontatie met het communisme, en het feit dat deze Koude Oorlogscultuur die in alle politieke stromingen ingebed zat en tegenwicht moest bieden aan het communisme, enorm heeft bijgedragen aan het slinken van de linkse beweging in de periode van tien jaar daarna.
De oriëntatie op de studenten, en de vervreemding van de werkende bevolking toonden de oppervlakkigheid aan van de ideologie van 'Nieuw Links'. Het merendeel van de leiders en activisten gingen carrières opbouwen in de Democratische Partij, in de bureaucratie van de sociale dienstverlening, of trokken zich terug in de universiteiten. Het anticommunisme bleef doorgaan, en dat gaat nog steeds door in blind vertrouwen.
De val van de Sovjet-Unie en van het Oost-Europese socialisme voegde nog een nieuwe dimensie toe aan het anticommunistische adagium; het communisme was niet alleen slecht, het functioneerde bovendien ook niet.
Zonder het reëel bestaande socialisme bleef de Amerikaanse linkse beweging ronddobberen. Sommigen vonden een ideologisch houvast in het 'socialisme van de marktwerking', vooral toen het leninisme van de marktwerking in de Volksrepubliek China opkwam. Anderen vonden romantische antwoorden in Commandant Zero, een pijprokende, raadselachtige dichter/revolutionair, een miniatuur en karikatuur van Che Guevara.
Toch probeerden anderen het 'Nieuw Links' uit de 60-er jaren weer nieuw leven in te blazen. Je ontkomt er hierbij niet aan om te denken aan wat Lenin schreef over de situatie van de Russische revolutionairen na de neergeslagen opstand van 1905: De jaren van de reactie (1907-1910). Het tsarisme zat weer vast in het zadel. Alle revolutionaire partijen waren verpletterd. Depressie, demoralisering, scheuringen, twisten, gebreken en pornografie kwamen toen in de plaats van de politiek. Er was een steeds grotere hang naar filosofisch idealisme; de hang naar mystiek werd het kenmerk van de contrarevolutionaire sentimenten (De Communistische linkervleugel: een kinderziekte).
Waar de meeste Europese Communistische Partijen afgleden naar de sociaaldemocratie, vonden de Amerikaanse linksen, die gehavend door het anticommunisme, en niet die traditie kenden, hoop in activisme op kleine onderwerpen, of in cult-achtige groeperingen, of in de onwaarschijnlijke terugkeer van de 'New Deal' Democratische Partij.
De kandidatuur van Barack Obama bleek een ramp voor de linkse beweging in de Verenigde Staten. Anti-oorlogsactivisten en activisten voor sociale rechtvaardigheid schoven hun doelstellingen aan de kant en gingen zich inzetten voor de campagne van Obama. Er werden grootse verwachtingen gewekt. Een kandidaat die in het verleden met conservatieve Democraten werd geassocieerd en een overtuigd bewonderaar van Ronald Reagan was, werd hier gepresenteerd als de nieuwe Franklin Delano Roosevelt. En zelfs voorzichtige goedbedoelde kritiek werd overstemd door het dolle enthousiasme. Na de verkiezingen bleef het merendeel van links in de VS achter Obama staan, dit heeft weinig van de verwachte veranderingen opgeleverd, terwijl dit wel de linkse beweging heeft lamgelegd.
De grote verliezer in dit alles was de Afro-Amerikaanse gemeenschap, historisch gezien nog het meest progressieve element in de Amerikaanse politiek.
De Afrikaanse Amerikanen hebben heel veel steun gegeven aan de eerste Afrikaanse Amerikaan als president, maar zijn regering heeft noch de Afro-Amerikanen vertegenwoordigd, noch één vinger uitgestoken om de sterk verslechterende materiële leefomstandigheden voor die gemeenschap te verbeteren. In feite werd er vaak meer gedaan voor de Afro-Amerikanen onder Republikeinse presidenten, toen links actief was en druk uitoefende, met de Democraten in de oppositie!
Een voorbeeld, er zou geen Republikeinse president wegkomen met zo weinig Afro-Amerikanen benoemd of genomineerd voor regeringsfuncties, zoals nu onder de huidige president! (wordt vervolgd op website)
Vertaling uit het Engels: Ardengo Persijn.