Zoltan Zigedy
Zie ook deel 1
Het hoeft geen betoog dat er in de Verenigde Staten nauwelijks sprake is van politiek links. Ofschoon tijdens mijn leven linkse bewegingen in de Verenigde Staten nauwelijks macht hebben kunnen uitoefenen, zijn er wel periodes geweest van redelijke successen, waarbij het politieke landschap aanzienlijk en onomkeerbaar is veranderd. (Veel van wat hier wordt vastgesteld voor de VS geldt, onder andere omstandigheden en in andere gedaanten, ook voor Nederland, nvdr) (deel2/slot)
Vanaf de Tweede Wereldoorlog heeft het linkse activisme belangrijke bewegingen aangewakkerd en gevoed, zoals de strijd voor gelijke rechten voor Afro-Amerikanen, en de strijd tegen de Amerikaanse agressie in Vietnam. Links heeft ook een belangrijke rol gespeeld in de strijd voor vrouwenrechten, homorechten en betere milieubescherming.
De Amerikaanse heersende klasse heeft succesvol opportunistisch ingespeeld op het moeizaam verworven niveau van rassentolerantie van de Amerikaanse kiezers. Het nieuwe gezicht van de Amerikaanse politiek en diplomatie, in de persoon van Obama, werd overal verwelkomd, in binnen- en buitenland, na het falende regime van Bush. Het bijkomende effect van deze tactiek is het onschadelijk maken van links, en het gras voor de voeten wegmaaien van de Afro-Amerikaanse leiders. Jammer genoeg neemt de linkse beweging in de VS genoegen met de oppervlakkige symboolpolitiek van een Afro-Amerikaanse president, wat dus ten koste gaat van het Afro-Amerikaanse volksdeel.
De diepe economische crisis, die in 2008 begon en tot op de dag van vandaag doorloopt, biedt voor links in de VS en daarbuiten een uitgelezen kans om een antikapitalistisch offensief te ontketenen en daarbij een duidelijk alternatief te bieden.
Al anderhalve eeuw was dat alternatief het socialisme. In de loop van de tijd is de visie daarop wel eens veranderd, maar een aantal hoofdkenmerken bleven constant: als eerste de theorie van de klassenverhoudingen, het collectief bezit van de productiemiddelen, het uitbannen van de uitbuiting, een nieuwe vorm van democratie die gebaseerd is op de regels van de werkende klasse, sociale en economische planning. Elk hoofdkenmerk op zich is een vlammende verwijzing naar de onacceptabele tekortkomingen van het kapitalisme.
Maar Amerikaans Links zal het kapitalisme niet beschuldigen van de vernielingen die dat systeem heeft aangericht en zal de bovengenoemde hoofdkenmerken niet aanhangen of zelfs maar in een eerlijke discussie naar voren brengen.
Een van de meest prominente en gerespecteerde nationale leiders van de anti-oorlogsbeweging zei onlangs: "Ik heb altijd gedacht dat ik socialist was. Maar ik denk ook dat de bevolking het recht moet hebben om zelfstandig ondernemer te zijn. Ik zie hier nog niet direct de maatschappij, waarin ik zou willen leven, maar ik zie er wel hier en daar gedeeltes van." (vet door redactie)
Dit is nauwelijks bemoedigend voor de 11,7 miljoen burgers in de VS die een baan zoeken, en voor de 8 miljoen die liever een volledige baan hebben in plaats van deeltijdbaantjes, of voor de tientallen miljoenen die nog steeds geen ziektekostenverzekering hebben. Allemaal voorzieningen die in het reëel bestaande socialisme goed geregeld en gegarandeerd worden.
Een ander vooraanstaande linkse geleerde, die het manifest 'Nieuwe Economie' van een ander links orakel recenseert, merkt op dat de auteur veronderstelt: "...dat het socialisme, zoals we dat in de 20e eeuw gezien hebben, niet werkte." Verheugd geeft hij toe, dat de schrijver van het boek "... niet veel tijd gespendeerd heeft aan de beoordeling van het socialisme van de 20e eeuw".
Niet afgeschrikt door het gebrek aan argumenten, bevestigt de recensent dat... "ik werd overtuigd ... dat een blik in de toekomst lastig is, als we ons rekenschap geven van de realiteit van het falen van het socialisme van de 20e eeuw, of beter gezegd, de crisis van het socialisme". "Het werkte niet", "het heeft gefaald", "de crisis van het socialisme", het zijn veronderstellingen van onze linkse beweging, die nooit terdege onderzocht zijn. Deze 'linksen' zijn de weg kwijtgeraakt.
Alles behalve het socialisme, dat geassocieerd wordt met het communisme. Ze brengen ons weer terug naar de illusies van wat door Marx en Engels het 'utopisch socialisme' genoemd wordt. De systemen hiervan zijn bedacht door Fourier en Owen, vroeg in de 19e eeuw.
In het Communistisch Manifest kwamen Marx en Engels tot de conclusie dat de utopisten " ... consequent proberen de klassenstrijd weer af te stompen en de klassentegenstellingen proberen te overbruggen. Zij dromen nog steeds van de experimentele verwezenlijking van hun maatschappelijke utopieën, van het stichten van afzonderlijke phalanstères (*), van het vestigen van 'thuis-kolonies', van de oprichting van een 'klein Ikarië", het nieuwe Jeruzalem in zakformaat. Voor de opbouw van al deze luchtkastelen moeten ze een beroep doen op de bereidwilligheid en het geld van de bourgoisie... Zij treden daarom op tegen elke politieke actie van de arbeiders, die volgens hen slechts het gevolg kon zijn van blind ongeloof in het nieuwe evangelie".
Nu zien we een moderne reïncarnatie van het utopisme in de beweging van de 'Nieuwe Economie', populair bij links in de VS
Eind 2011 deed professor Gal Alperovitz een gooi naar de hoofdprijs voor utopie met zijn boek 'Amerika na het Kapitalisme: het opeisen van onze rijkdom, onze vrijheid en onze democratie', een boek, dat belooft de kanslozen in de VS van de boerenstand tot de adel te verheffen.
Alperovitz gelooft, net als zijn utopistische voorgangers, dat ideeën die rijkelijk tevoorschijn kwamen uit zijn bron van wijsheid, zullen leiden naar "democratisering van het kapitaal", mits ze maar door de laagste klasse breed gesteund worden.
De magische ideeën van Alperovitz zijn het broedsel van "duizenden coöperaties, bedrijven in arbeiderseigendom, landgebruikersregelingen en gemeentelijke ondernemingen", en dat zal in de loop der tijd "de basisstructuur van het Amerikaanse economische systeem democratiseren".
Een romantischer versie van wat Marx en Engels ooit spottend noemden 'het Nieuwe Evangelie' kan ik me niet indenken.
Het hele denkbeeld van "iets democratiseren", bijvoorbeeld 'het Kapitaal', wat niet gedemocratiseerd wil worden is hersenbrekend. Zal het Kapitaal zodanig in verlegenheid gebracht kunnen worden, dat de rijkdom zomaar gedeeld wordt? Zal het succes van coöperaties ervoor zorgen dat Exxon ook zal vinden dat energie voor iedereen gratis beschikbaar moet zijn en op een milieuhygiënische manier geproduceerd moet worden? Zal de Amerikaanse multinational met een omzet van 17.000 miljard dollar huiveren in de confrontatie met de bedrijven in arbeiderseigendom en coöperaties, en de leiding van de Raad van Bestuur overdragen aan het volk? Ik denk het niet!
Alperovitz verwijst naar bestaande alternatieve zelfbedachte eigendomsmodellen zoals ESOP's (Werknemers Aandelen Eigendomsprogramma), ontwikkelingsbedrijven van de gemeenschap, coöperaties, enz. als de weg die we moeten opgaan. (hij geeft toe dat de ESOP's een dubieuze reputatie hebben).
Op deze manier wordt een relatief pijnloze 'revolutionaire' richting geboden, anders dan de "traditionele theorieën van revolutie".
Veel "ondernemers, bankiers en anderen steunen over het algemeen dit idee (van de coöperaties) op praktische en morele gronden", beweert Alperovitz. Natuurlijk doen ze dat; zij zien hierin geen bedreiging voor het kapitalisme, en zelfs een mogelijke gelegenheid om er ook aan te verdienen! Het feit dat de 'luchtkastelen'-ideeën, zoals die van Alperovitz, tegenwoordig opgang maken, toont aan in welk een bedroevende toestand het Amerikaanse links (en elders!!!, nvdr) zich bevindt.
Het feit dat opiniepeilingen een duidelijke toename laten zien in de belangstelling voor socialisme, is bemoedigend; het feit dat diegenen die hierin nog tamelijk onwetend zijn, eerst een onaantrekkelijke en onlosmakelijke brij moeten doorworstelen van hetgeen door links gepropageerd wordt, is teleurstellend.
Want al meer dan anderhalve eeuw socialisme, de essentiële productiemiddelen in publiek en democratisch eigendom, in een democratie van de meerderheid van het volk, blijven nog steeds de enige doeltreffende antwoorden tegenover een schraal en destructief kapitalistisch systeem.
Vertaling uit het Engels: Ardengo Persijn.
(*) Bron Wikipedia: Tijdens zijn leven had Fourier slechts enkele aanhangers. Just Muiron was de belangrijkste; Victor Prosper Considèrant heeft een belangrijke rol gespeeld bij het verspreiden van het gedachtegoed van Fourier, met het uitbrengen van het tijdschrift La Phalanstère (vanaf 1832). Vooral in de Verenigde Staten werden gemeenschappen gesticht die gebaseerd waren op het gedachtegoed van Fourier. Ze waren echter meestal geen lang leven beschoren.