Partijbestuur NCPN
Op 30 december 1922 kwamen 2215 gedelegeerden van de Russische, Oekraïense, Transkaukasische en Wit-Russische Sovjetrepublieken samen in Moskou. Daar besloten zij tot de oprichting van de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken (USSR).
100 jaar later, in een nog steeds overwegend kapitalistische wereld, is de angst onder de bourgeoisie en de opportunisten voor de Sovjet-Unie niet zwakker geworden. In een tijdperk waarin de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt, waarin imperialistische oorlogen woeden – met andere woorden, in een tijd waarin het kapitalisme het overgrote deel van de mensheid geen uitzicht meer biedt, toont het socialisme dat in de Sovjet-Unie werd opgebouwd de mensen een noodzakelijk en reëel alternatief. Een alternatief op het verrotte kapitalisme. Een systeem waarin de mens centraal staat, in plaats van de commercie. Een systeem waarin gezondheid en onderwijs gratis zijn, in plaats van een handelswaar. Een systeem waarin de ontwikkeling van het individu en de samenleving met elkaar in harmonie worden gebracht, in tegenstelling tot een systeem waar concurrentie, burn-outs en ontevredenheid aan de orde van de dag zijn. Een systeem waarin de vriendschap tussen volkeren en de gelijkheid van man en vrouw niet ter discussie staat, in tegenstelling tot het racisme en seksisme dat het kapitalisme, ondanks allerlei vrome wensen en slogans, kenmerkt. Socialisme, geen kapitalisme.
Waarom zijn de bourgeoisie en de opportunisten, van pseudo-marxisten tot sociaaldemocraten, van liberalen tot fascisten, zo bang voor de Sovjet-Unie? Waarom wordt waar mogelijk de Sovjet-Unie aangevallen, of dat nu in de burgerlijke pers is, in de literatuur, of op onze scholen en universiteiten? De angst van de bourgeoisie zit hem niet in de fouten en vergissingen die in het bijna 70-jarig bestaan van de Sovjet-Unie gemaakt zijn. De angst zit hem in de successen. De realisering van het socialisme in de Sovjet-Unie liet zien dat we het zonder kapitalisten, zonder de bazen kunnen stellen. Het socialisme laat zien dat werkelijke vooruitgang kan worden bereikt door de werkende bevolking, onder een systeem zonder uitbuiting van mens door mens. Wanneer een economie planmatig is ingericht op de behoeften van de mens en niet op de winst dit een basis vormt voor het oplossen van problemen die het kapitalisme zelfs niet met pleisters kan bedekken. Dit is de werkelijke angst van de bourgeoisie – dat ze niet meer nodig is en de werkende mensen het zonder haar kan stellen.
Dáárom verdedigt de NCPN de opbouw van het socialisme in de Sovjet-Unie. Niet uit een gevoel van nostalgie of uit idealisering, maar als belangrijke les en als voorbeeld voor onze strijd voor een socialistisch Nederland. Daarom stelden wij op het 7e Congres het volgende:
“Voor de strijd voor het socialisme is het noodzakelijk dat we als partij lessen trekken uit de ervaringen van het verleden. De NCPN bestudeert en evalueert daarom de geschiedenis van de opbouw van het socialisme in verschillende landen. We trekken lessen uit de zwaktes en fouten, evenals de successen, om de oorzaken van problemen die zich in het verleden voordeden te doorgronden en ons inzicht in de wetmatigheden van de socialistische opbouw te verbeteren […] De partij verdedigt de socialistische opbouw in de verschillende socialistische landen, in het bijzonder de Sovjet-Unie. De NCPN verwerpt en bestrijdt alle antisovjet propaganda die de burgerlijke anticommunistische geschiedschrijving produceert, maar ook van opportunistische stromingen die op verschillende wijze stellen dat de Sovjet-Unie niet socialistisch was, maar ‘sociaal-imperialistisch’ of ‘staatskapitalistisch’.”
De verworvenheden van het socialisme in de Sovjet-Unie
Wat bracht de oprichting van de Sovjet-Unie de bevolking van de verschillende Sovjetrepublieken? In een gebied dat voorheen de “gevangenis der naties” werd genoemd, waarin de taal en cultuur van nationale minderheden werden onderdrukt, bracht de Sovjet-Unie gelijkheid tussen alle volkeren die er woonden. Dit uitte zich in de oprichting van verschillende republieken en autonome gebieden waarin de eigen taal en uitingen van cultuur hoog in het vaandel stonden.
Voorheen heerste de brute uitbuiting van arbeiders, de wrede onderdrukking en armoede van kleine boeren. In de Sovjet-Unie werd uiteindelijk één van de kortste werkdagen ter wereld gerealiseerd, waarbij de arbeiders deelnamen aan het plannen en organiseren van de productie én de mogelijkheden kregen om zichzelf op alle maatschappelijke vlakken, zoals op cultureel gebied, te ontwikkelen. De landbouw werd uit handen genomen van de rijke boeren en grootgrondbezitters en werd collectief georganiseerd in kolchozen (collectieve boerderijen) en sovchozen (staatsboerderijen gekoppeld aan de centrale planning), wat verlichting bracht voor de kleine boeren en de opbouw van socialistische verhoudingen op het platteland vooruit bracht. De centrale planning waarbij productie als doel heeft om de behoeftes van de mensen te dienen, lag hieraan ten grondslag.
In het Tsaristische rijk heerste de onderdrukking van vrouwen, goedgepraat door de kerk en de moskee. Het socialisme in de Sovjet-Unie bracht ongekende stappen vooruit in de emancipatie van de vrouw. Vrouwen namen nu deel aan de productie en aan alle facetten van het maatschappelijk leven. De socialistische regering zorgde voor gratis kinderopvang op elke werkplek. Ook in de partij en in andere administratieve organen namen steeds meer vrouwen deel. De relatie tussen man en vrouw in het huishouden werd steeds gelijkwaardiger.
De verworvenheden voor de strijd buiten de Sovjet-Unie
De oprichting van de Sovjet-Unie gaf ook een enorme impuls aan de strijd van de arbeidersklasse en de onderdrukte volkeren buiten haar eigen gebied. Vanaf haar begindagen zette zij zich in voor de strijd tegen het kolonialisme en imperialisme. Terwijl Nederland de wrede uitbuiting van Indonesië en andere koloniën voortzette, steunde de Sovjet-Unie de antikoloniale strijd over de gehele wereld. Dit tot afschuw van de Nederlandse kapitalisten, die in elke opstand van het Indonesische volk de schuld gaf aan “de bolsjewieken”. De overwinning van de Sovjet-Unie op het nazisme gaf een enorme impuls aan de strijd tegen het imperialisme en leverde een onmisbare bijdrage aan de vernietiging van het koloniale stelsel.
De Sovjet-Unie bood bijvoorbeeld Semaun, de eerste voorzitter van de Communistische Partij van Indonesië, politiek asiel toen hij wegens zijn politieke activiteiten uit zijn moederland werd gezet door de Nederlandse kolonialen. In de Sovjet-Unie kwamen veel strijders uit koloniale landen, waaronder bijvoorbeeld Ho Chi Minh, samen om te studeren aan de “universiteit van de werkers van het oosten”, die hen een opleiding gaf en de middelen om de strijd in hun eigen land tegen het kolonialisme voort te zetten. Ook zette de Sovjet-Unie zich in om strijd te voeren tegen het racisme in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar segregatie nog heerste. Zij bood Afro-Amerikaanse activisten zoals Paul Robeson een platform.
De Sovjet-Unie was een inspiratie en steunpunt voor de socialistische landen die ná de Tweede Wereldoorlog over de hele wereld ontstonden. Zonder de internationalistische steun van de Sovjet-Unie hadden veel socialistische landen het wellicht moeten afleggen tegen de imperialistische agressie, die erop uit was het socialisme ten koste van alles te vernietigen.
De Sovjet-Unie en Nederland
Ook in Nederland, dat kapitalistisch bleef, was de angst van de bourgeoisie voor een socialistisch revolutie groot. Het bestaan van de Sovjet-Unie zorgde ervoor dat de kapitalisten grote concessies moesten doen aan de arbeidersklasse. Men zei ook wel eens dat “de Sovjet-Unie aan de tafel zit van elke CAO-onderhandeling”. De zogenaamde “welvaartsstaat” was geen product van de filantropie van de kapitalisten, maar was een resultaat van de strijd van de Nederlandse arbeidersklasse en het bestaan van het socialisme in de Sovjet-Unie.
Voor Nederlandse communisten was het bestaan van de Sovjet-Unie van onschatbare waarde. Kameraden van de CPN zoals Sebald Rutgers reisden af naar de Sovjet-Unie in haar begindagen en droegen samen met talloze andere kameraden over de hele wereld bij aan de opbouw van het eerste socialistische land. Steun voor de opbouw van het socialisme in de Sovjet-Unie was en is in belangrijke mate nog een maatstaf om opportunisten en communisten van elkaar te onderscheiden.
De overwinning van de contrarevolutie had voor communisten over de hele wereld, en dus ook voor de CPN, zeer grote gevolgen. De contrarevolutie in de Sovjet-Unie werd in Nederland door de zogenaamde “vernieuwers” aangegrepen om de CPN, die al een opportunistische koers voer, op te heffen en op te laten gaan in GroenLinks. Kameraden die standvastig bleven onder dit verraad zetten de partij voort door het oprichten van de NCPN op initiatief van het VCN, dat tijdens dit proces al eerder de partij had verlaten. De communistische beweging in Nederland kwam echter in een diep dal terecht, omdat het verdwijnen van de Sovjet-Unie gepaard ging met het verlies van een relatief krachtige en invloedrijke partij.
De gevolgen van de contrarevolutie voor de bevolking van de Sovjet-Unie
De slogans van “vrijheid” en “democratie” ten spijt, de val van de Sovjet-Unie bracht en brengt voor haar voormalige inwoners niks dan ellende, armoede en oorlog. In Rusland staat de aartsreactionair Poetin aan het hoofd, die het gezag van de kerk weer voorop stelde, de onderdrukking van vrouwen weer de ruimte gaf, en leiding geeft aan de verschrikkelijke uitbuiting van de Russische arbeidersklasse door een herboren criminele kapitalistenkliek.
In Oekraïne steekt het haatdragende fascisme weer de kop op. Anders dan de retoriek, met name in het Westen, ons soms wil laten geloven lijkt de situatie hier op die in kapitalistisch Rusland: een groep van kapitalisten die zich heeft verrijkt door de plundering van socialistisch staatseigendom, voorheen bezit van de werkende klasse, promoot fascisme en haat tegen de georganiseerde arbeidersklasse, voornamelijk de communisten maar ook de vakbeweging, die praktisch verboden is.
Ook in andere voormalige Sovjetrepublieken worden volkeren tegen elkaar opgezet. In Azerbaijan en Armenië, in Tajikistan en Kirgizië, overal waar het kapitalisme weer aan de macht kwam laaien conflicten weer op. Ook in Kazakhstan werd de opstand van de arbeidersklasse tegen hun bourgeoisie zwaar onderdrukt. De enige “solidariteit” die nog wordt geaccepteerd is die van de uitbuiters – toonaangevend is dat troepen van de CSTO (een militair bondgenootschap van Rusland, Armenië, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan en Wit-Rusland) hielpen met het onderdrukken van de demonstraties van de Kazachse arbeidersklasse.
Dit is de realiteit van het herstelde kapitalisme in de verschillende landen die ooit als Sovjet republiek vredig samenleefden in de Sovjet-Unie.
Vergissingen en lessen
Wat leidde tot de contrarevolutie in de Sovjet-Unie? Naast de imperialistische omcirkeling en aanvallen op de Sovjet-Unie werden er ook fundamentele fouten gemaakt door de partij, met name na het 20e Congres in 1956. Opportunistische opvattingen kregen de overhand in de partij, en als gevolg daarvan werd stapsgewijs winst weer ingevoerd als criterium voor de productie. De socialistische verhoudingen in de productie verzwakten en leidden uiteindelijk tot de ontwikkeling van maatschappelijke lagen binnen het socialisme die zich een deel van het maatschappelijke product konden toe-eigenen. Deze lagen hadden belang bij het herinvoeren van het kapitalisme. Het is niet verbazingwekkend dat deze lagen uiteindelijk een leidende rol gingen spelen in de contrarevolutie.
Ook kregen opportunistische opvattingen over de klassensamenstelling in de Sovjet-Unie de overhand. Er werd gezegd dat het socialisme permanent gevestigd was, niet meer weg kon gaan, en dat de Sovjet-Unie een “staat van het hele volk” geworden was. Dit maskeerde de noodzaak van voortdurende klassenstrijd tegen de overblijfselen van het kapitalisme. Wanneer kapitalisme-imperialisme nog bestaan, blijft klassenstrijd binnen het socialisme noodzakelijk. De contrarevolutie bewijst dit.
De NCPN trekt haar conclusies uit de tijdelijke overwinning van de contrarevolutie. De Sovjet-Unie laat zien dat het noodzakelijk is dat de partij haar revolutionaire karakter behoudt, er constant naar moet streven om overgebleven kapitalistische elementen te bestrijden. Hiertoe hoort ook de ideologische strijd tegen opportunistische theorieën zoals het marktsocialisme of andere theorieën die de warenproductie als socialisme proberen voor te doen.
100 jaar na de oprichting van de Sovjet-Unie staat de wereld er anders voor. Het verlies van de Sovjet-Unie heeft veel partijen, waaronder de NCPN, ertoe gedwongen om bijna “opnieuw te beginnen”. Maar ondanks de schijnbare kracht van het kapitalisme, wankelt het systeem. De mogelijkheden voor de vestiging van een betere maatschappij, het socialisme-communisme, groeien. De NCPN en haar jongerenbeweging, de CJB, groeien. De NCPN ziet het als een belangrijke taak om lessen te trekken uit het bestaan van de socialistische Sovjet-Unie, een blijvende inspiratie voor de arbeidersklasse over de hele wereld.